TBB Dergisi 114. Sayı

TBB Dergisi 2014 (114)

Yavuz YAYLA

221

tince

patere

kelimesine dayanmaktadır.

Shiva

, Avrupalı hükümdarlar

-örneğin Kraliçe Isabel ve Kral Ferdinand- tarafından yabancı toprak-

ları ele geçirmesi veya ithalat tekellerini elde etmesi için Christopher

Columbus’a verilen “açık mektup”un [open letter] patentin ilk örnek-

lerinden biri olduğunu belirtmektedir. Bu şekilde patent tarihsel sü-

reçte, günümüzdeki beratları da karşılayacak şekilde kullanılmıştır.

1.2. Patentlenen Fikri Mülkiyetin Küresel Yayılma Kanalları

Fikri mülkiyete ilişkin düzenlemelerin yapılışı geçmişten günü-

müze üç ayrı dönem üzerinden incelenebilir.

Territoryal

dönem olarak adlandırılan ilk dönemde, fikri mülkiyet

haklarına uluslararası bir koruma sağlanmamış, fikri mülkiyet ülke-

sel (veya bölgesel) düzeyde korunmuştur. İkinci dönem,

uluslararası

dönem

dir. Bu dönem XIX. yüzyılın sonuna doğru Avrupa’da bazı ül-

kelerin sınai mülkiyetin korunması amacıyla Paris Sözleşmesinin ve

ilgili ülkelerde edebi ve sanatsal ürünlere ilişkin telif haklarının ko-

runması için Bern Sözleşmesinin oluşturulmasını kabul etmeleriyle

başlamıştır. Son dönem ise

küresel dönem

olarak adlandırılmaktadır.

Küresel dönemin kökeni, ABD’nin 1980’lerde fikri mülkiyet ve ticaret

arasında ekonomik yönden güçlü ilişkilerin olduğunu savunmasıyla

başlamış ve bu savunu, 15 Nisan 1994’te Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)

Anlaşması’nın imzalanması ve çok-uluslu bir ortamın yaratılması ile

sonuçlanmıştır.

Mgbeoji

’ye göre

patent [FMH] kavramının/sisteminin Avrupa’dan

dünyanın diğer bölgelerine özellikle sömürge ülkelere göçü ve yayıl-

ması ile ilgili olarak üç yöntem etkilidir. İlk yöntem, Amerika, Afrika,

Avustralya ve Asya yerli halklarının, Avrupalıların göçü sonucunda

Ikechi Chibuzo Mgbeoji, “The Juridical Origins of the International Patent System:

Towards a Historiography of the Role of Patents in Industrialization”, Journal of

the History of International Law, sayı. 5, 2003, s. 403; Craig Allen Nard, The Law

of Patents, Aspen Publishers, New York, 2008, s. 1.

Vandana Shiva, “The Threat To The Third World Farmers”, (Erişim)

http://fin

darticles.com/p/articles/mi_m2465/is_6_30/ai_65653651/, 21 Nisan 2011, s. 4.

Vandana Shiva, a.g.m., s. 4

Peter Drahos, “Thinking strategically about intellectual property rights”, Tele-

communications Policy, Vol. 21, No. 3, 1997, s. 202.

Ikechi Chibuzo Mgbeoji, Global Biopiracy: Patents, Plants And Indigenous Know-

ledge Law and Society, Toronto, UBC Press, 2006, s. 28.