226 / 497
TBB Dergisi 2014 (114)
Yavuz YAYLA
225
hâkimiyetimiz altındaki bölgede şimdiye dek yapılmamış dâhice bir
buluş yapan her kişiye
23
) şeklindedir, fikir ve yeniliklerinin karşılığın-
da devlet tarafından ödül [patent] verilmesi kabul edilmiştir. Bu ödül-
lendirmede ulaşılmak istenen amaç ise, rakip devletlerdeki yetenekli
zanaatkârları ve tüccarları Venedik’e çekmekti.
24
1.3.2. Britanya (İngiltere): Oligarşik Patent Statüsü
Britanya’nın patent sisteminin genel özelliği Britanya’nın ekono-
mik ve siyasal gelişiminin koşulları tarafından belirlenmiştir ve bu
şekilde oligarşik bir toplum, oligarşik bir patent sistemi üretmiştir.
25
İngiliz Monarşisi devlete gelir sağlamak amacıyla sürekli olarak özel
mal ticaretini tekel imtiyazları ile ödüllendirme yoluna gitmiş veya
tekel hakkını satmak için patentleri kullanmıştır.
26
Diğer bir deyişle,
Ortaçağ’da patent kurumu, feodal beylerin gelirlerini artırmak için
kullandığı siyasal bir artık-değer çekme aygıtı işlevi görmüştür ve
gerek bu siyasal işlevinin dolayımıyla gerek doğrudan yarattığı eko-
nomik sonuçlarıyla inovasyon üzerindeki lonca kontrolünü etkisiz
hale getirmiştir. Ortaçağın iktisadi sisteminin çöküşünün ardından
uygulanmaya başlanan Merkantilizmle birlikte, patentler, teknoloji ve
know-how bilgisini ithal etmeyi cesaretlendirmek ve dış ticaretle bir-
likte devlet gelirlerini artırmak için kullanılmaya başlanmıştır.
27
1624 yılında mucitlerin
fiili (de facto)
zorlamalarıyla kabul edilen
İngiliz Tekel Statüsü (
Statute Of Monopolies
) ile patentler ‘gerçek ve ilk
mucit’lere verilmeye başlanmış ve bundan dolayı da mucit haklarının
Magna Cartası olarak anılmıştır.
28
Fakat “fikri mülkiyet” deyiminin
kullanımının henüz yaygınlaşmadığı bu erken dönemde inovatörlere
bu kanunla tekel hakkı verilse de kabul edilen kanun yeni tekeller ya-
Sel Yayıncılık, İstanbul, 2011, s. 56’dan naklen.
23
Michele Boldrin ve David K. Levine, a.g.e., s. 56, dipnottan naklen.
24
Michele Boldrin ve David K. Levine, a.g.e., s. 56; Craig Allen Nard, The Law of
Patents, Aspen Publishers, New York, 2008, s. 8.
25
Christine MacLeod, “Patents for invention: setting the stage for the British indust-
rial revolution?”, EMPIRIA. Revista de Metodología de Ciencias Sociales, No 18,
julio-diciembre, 2009, s. 51.
26
Zorina B. Khan and Kenneth L. Sokoloff, a.g.m., s. 235.
27
Bob Jessop, “Intellectual Property Rights”, Erişim
http://www.dime-eu.org/fi-les/active/0/Jessop1.pdf, 21.4.2010.
28
Fritz Machlup and Edith Penrose, “The Patent Controversy in the Nineteenth
Century”, The Journal of Economic History, Vol. 10, No. 1, May 1950, s. 2.