223 / 497
Sanayi Devriminde Patentin Rolü
222
sömürgeleştirilmeleridir. Bu süreçte, patent kavramı, sömürgeleştiren
Avrupalıların ‘valizlerinde’ getirdikleri ve yerel varlık ve mülkiyet hu-
kukuna dayattıkları bir kavram olarak ortaya çıkmıştır. Avrupa kül-
türü ve hukukundaki somut ve soyut varlıklar arasındaki farkları da
içeren varlık ve mülkiyet hukuku bu bağlamda evrensel değildir. Ke-
sin olarak, yabancı bir hukuk kültürünün nakli, önemli yasal, felsefi
ve ideolojik dallara ayrılmayı getirmiştir.
9
Mgbeoji
’ye göre, uluslararası
düzeyde patent kavramının yayılmasının ikinci yöntemi, doğrudan
doğruya, bağımsız devletlerin kendi iradelerinin bir sonucu olarak
ortaya çıkmıştır. Kendi iradi tasarrufuyla Batı tipi patent korumasını
benimseyen ve kültürünün bir parçası haline getirmeye çalışan tipik
ülke Japonya’dır. Japonya, Avrupalı olmamasına ve asla sömürgeleşti-
rilmemesine karşın patent kavramını bağımsız olarak uyarlamıştır.
10
Patent kavramının uluslararası arenada yayılmasının üçüncü yöntemi
ise dış baskılardır: Siyasi bağımsızlığı sahip olan ve patent kavramını
küçümseyen ülkeler, dış siyasi baskılar sonucunda, ulusal hukuk sis-
temlerini Batı tipi patent sistemine göre düzenlemişlerdir. Çin, Güney
Kore, Hollanda ve İsviçre, dış siyasi baskılarla yasalarını değiştiren
ülkelerin başında gelmektedirler. Artık günümüzde patent hukuku
olmayan bir ülke bulmak oldukça güçtür.
11
Yukarıda ele aldığımız, gerek uluslararası düzeyde fikri mülkiyet
haklarının korunması gerekse patent [FMH] sisteminin Avrupa’dan
dünyanın diğer bölgelerine yayılması, kapitalist üretim ve yeniden
üretim süreçlerinde bilginin ve teknolojinin artan öneminin bir sonu-
cu olarak FMH’nin uluslararası düzlemde kontrolüyle küresel ekono-
mide hegemonya sağlama isteğinden kaynaklanmaktadır.
Shiva
’ya göre,
12
mevcut uluslararası patent [FMH] kanunları Batı
uygarlığının kibrini göstermekte ve bu kibir kendisini uluslararası fik-
ri mülkiyet yasalarıyla Güney Ülkelerini “sömürgeleştirmenin aracı”
olarak ortaya koymaktadır.
13
Batı merkezli düşünceyi eleştiren
Shiva’ya
göre
,
mevcut patent [FMH] rejimi “sadece hakların yeniden-sömürge-
9
Ikechi Chibuzo Mgbeoji, a.g.e., s. 28.
10
Ikechi Chibuzo Mgbeoji, a.g.e., s. 28.
11
Ikechi Chibuzo Mgbeoji, a.g.e., s. 28.
12
Vandana Shiva, Protect or Plunder: Understanding Intellectual Property Rights,
Zed Books,London and Newyork, 2002, s. 8.
13
Vandana Shiva, a.g.e., s. 18.