310 / 497
TBB Dergisi 2014 (114)
Zeynep MÜFTÜOĞLU HOŞ
309
Vergi uyuşmazlıkları, idari (barışçıl) ve yargısal çözüm yolları ol-
mak üzere iki tür uyuşmazlık çözüm yoluyla çözülebilmektedir. Bun-
lardan yargısal yollar, tüm uyuşmazlıklar için söz konusu olan dava
açma ve yargılama faaliyetini kapsamaktadır. İdari (barışçıl) yollar ise
hata düzeltme ve uzlaşma yollarından oluşmaktadır. VUK 116- 126.
maddeler arasında düzenlenen hata düzeltme yolu, hukuki uyuşmaz-
lık içermeyen vergi hatalarının, idareye yapılan başvuru aracılığıyla
giderilmesini sağlamaktadır. VUK 369. maddede düzenlenen ve ana-
yasaya uygunluğu açısından oldukça tartışmalı olan uzlaşma kurumu
ise yanılma, yasa hükümlerin nüfuz edilememe, uyuşmazlık konusu
olay hakkında yargı ve idare arasında fikir uyuşmazlığı hallerinde yü-
kümlü ile idare arasında anlaşarak vergi borcunun sona erdirilmesini
sağlamaktadır. Söz konusu çözüm yollarının ortak noktası, yargı yo-
luna gidilmeden önce yükümlülere barışçıl çözüm yolu sağlamaları
fakat başvurunun zorunlu olmamasıdır.
32
Bu durumda incelenmesi
gereken iki husus ortaya çıkmaktadır. Bunlardan ilki, ilgilinin, hak-
kında tesis edilen vergilendirme işleminde bir vergi hatası olduğunu
düşünmesi ve bu hatayı kamu denetçisi aracılığıyla çözmek istemesi
halinde, kanunun getirdiği idari yolların tüketilmesi şartının, ilgilinin
hata düzeltme yolunu da tüketmesini zorunlu hale getirip getirmeye-
ceğidir. Eğer zorunlu hale getirdiği kabul edilirse, ilgili, kamu denet-
çisine ancak hata düzeltme talebinde bulunması, idarenin hata düzelt-
me başvurusuna olumsuz cevap vermesi, hiyerarşik başvuru yoluna
gidilmesi ve bu başvurunun da olumsuz sonuçlanması durumunda
mümkün olacaktır. İkincisi, kuruma başvuru için idari yolların tüke-
tilmesi koşulunun aranmasının, uzlaşmayı tüketilmesi zorunlu bir yol
haline getirip getirmediği tartışmasıdır. Açıklandığı üzere uzlaşma,
vergi uyuşmazlıklarına özgü bir çözüm yolu olup, başvurulması ta-
mamen yükümlünün takdirine bırakılmış bir uygulamadır. Fakat ge-
tirilen başvuru şartı, başvurulması ihtiyari olan kurumları da zorun-
lu başvuru yolu haline getirebilecek niteliktedir. Söz konusu ihtiyari
yolların zorunlu hale gelip gelmediği tartışmasının bir adım ilerisin-
de, istisnai olarak bu yollara gidilmesinin yasaklandığı durumlarda
başvurularda aranacak kriterlerdir. Örneğin tahsil aşamasında ödeme
emrine karşı hata düzeltme ve uzlaşma yolları kapalıdır.
33
Kanunun,
32
Öncel/ Kumrulu/ Çağan, s. 170- 185.
33
Öncel/Kumrulu/ Çağan, s. 170.