378 / 497
TBB Dergisi 2014 (114)
Saim ÜYE
377
bu kalıpların nasıl “ortak kullanım” haline geldiği sorgulanmalı-
dır. Bu kullanımları üreten ortak duyu (common sense) “birbirine
hiç benzemeyen anlayışların kaotik bir toplamıdır; orada istenen
her şey bulunabilir
41
”, dolayısıyla “ortak duyuya hakikatin teyidi
diye atıfta bulunmak saçmadır
42
”. Dahası, “ortak duyu ham haliyle
muhafazakârdır ve yeniliğe karşıdır”
43
.
Resmi görevlilerin, Hart’ın varsaydığı üzere (kendi içlerinde eleş-
tirel – buna belki muhafazakâr eleştirellik diyebiliriz) tavırlarını, yani
onların ortak duyularını (kendisi eleştirel olmadan) merkeze koyan
bir hukuk teorisi, bu muhafazakârlığı pekiştirme eğilimine girer.
Sonuç
Hart’ın gerek başka hukuk teorisyenlerine yönelik eleştirilerinde,
gerek kendi kavramsal inşasında gündelik dil felsefesine başvurduğu
ya da ondan etkilendiği sıkça görülür. Hart hukuk felsefesinin tüm
sorunlarının çözülmesinde veya açığa çıkarılmasında dil felsefesi yön-
teminin kullanılabileceği iddiasında olmasa da, ahlaki ve politik ilke-
ler karşısında tarafsız olan, olgunun bir yönünü diğeri aleyhine öne
çıkarmaya eğilimli farklı duruşlar karşısında sessiz kalabilen bir dil
felsefesi yönteminin mümkün olduğunu düşünür.
44
Gündelik dil felsefesi sosyolojiye uyarlandığında, kişilerin fiilen
kullandıkları dile dair eleştirel olmayan bir yaklaşım sergiler. Mevcut
dil kullanımının nedenleri ve sonuçları analiz dışında bırakılır. Gün-
delik dil bünyesinde tarihsel kalıntıları da taşıması bir yana, mutlak
biçimde teşhis edilebilir, kültürel ve politik bağlılıklardan veya ön-
yargılardan arınmış bir gündelik dil yoktur. Yaygın hale gelmiş olan
kavramlar ikna, güç kullanımı veya mücadeleler aracılığıyla yaygın
hale gelirler. Hart’ın varsaydığı gibi, ahlaki ve politik ilkeler karşısında
tarafsız olan ve farklı öznel görüşlere nesnel biçimde mesafeli kalan,
anlamı iktidar ilişkilerinin dışında kavramaya yarayan bir dil felsefesi
yöntemi yoktur.
41
Antonio Gramsci, “’Popüler Sosyoloji Elkitabı’na Yönelik Bir Girişim Üzerine
Gözlemler ve Eleştirel Notlar”, David Forgacs (haz.), çev. İbrahim Yıldız, Gramsci
Kitabı, Dipnot, Ankara, 2010, s. 428.
42
Gramsci, yuk. dn. 40, s. 428.
43
Gramsci, yuk. dn. 40, s. 429.
44
Hart, 1983, s. 6.