sayi115

Danıştay Kararları Işığında Vergi Hukukunda İktisadi, Ticari ve Teknik İcaplar

244

Giriş

Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 3’üncü maddesi ile ispat yükünde

ana kural olarak belirlediği iktisadi, ticari ve teknik icaplara uygunluk,

vergi hukuku tartışmalarında sadece bu yükü tersine çeviren bir olgu

olarak ele alınmaktadır. Yazında kuralın içeriği ve kapsamına ilişkin

tartışmalara yeterince yer verilmediği, konunun Danıştay kararları-

na atıf yapılarak açıklanmaya çalışıldığı gözlenmektedir

. Bu neden-

le araştırmada kullanılabilecek en önemli kaynak Danıştay kararları

olmaktadır. Kaldı ki doğası gereği bu icaplar, somut olay bazında ele

alınmalıdır. Zira her somut olayda iddia ve ispat edilecek husus deği-

şiklik göstermektedir.

Kavramın içeriğinin doldurulmasında yararlanılacak en uygun

olgular da yine Danıştay kararında bulunmaktadır. Dolayısıyla çalış-

ma ilk olarak Danıştay kararlarından elde edilen bilgilerin belli bir

sistematikte irdelenmesini amaçlamaktadır. Her bir somut olayda

Danıştay’ın iktisadi, ticari ve teknik icaplardan ne anladığı araştırıla-

bilir; ancak bu araştırmanın belli bilimsel ölçütlere uygun olması zo-

runludur. Sistematiğe ilişkin bilimsel ölçüt kararların iktisadi, ticari

ve teknik icapları belirlediği somut olaylarda hangi temelden hareket

ettiği üzerine kurulmuştur. Bunun sonucunda incelenen kararlar,

alım-satımlarda, kullanılan belgelerin geçerliliğinde, üretim sürecin-

de, alacak-borç ilişkilerinde, işlemlerinin şekil şartlarında, vergi kolay-

lıklarından yararlanmada ve faaliyetin niteliğinde olmak üzere çeşitli

başlıklar altında sınıflandırılmıştır. Şüphesiz ki bu sınıflandırma yeni

kararlar ile zenginleştirilebilir ve çalışmaya yeni başlıklar eklenebilir.

Bu araştırma ile ucu açık bir tartışmanın başlatıldığı söylenebilir.

I. Kavramsal Çerçeve

VUK 3’üncü maddesinin son fıkrasında

“İktisadi, ticari ve teknik

icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olmayan bir du-

rumun iddia olunması halinde ispat külfeti bunu iddia eden tarafa aittir”

hük-

mü ispat yüküne ilişkin ana kuralı koymaktadır

. Bu maddede yer alan

Bu konuda ayrıntılı bir inceleme için bkz. Özdiler Küçük Eda, Vergi Hukukunda

Karineler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2011, ss.87-90.

Bu ana kural, hayatın olağan akışı karinesi olarak adlandırılmaktadır. Bu karine

uyarınca vergilendirmeye dayanak olan olayların iktisadi, ticari ve teknik icaplara