sayi115

TBB Dergisi 2014 (115)

Cihat ÖNER

247

ne ait vergi ödevleri veya benzer işlemler söz konusu olduğunda mü-

kelleflere yüklenmektedir. Alım satımda sırasında tarafların birbirleri-

nin iktisadi, ticari ve teknik icaplara uygun davranıp davranmadığını

bilme yükümlülüğü yoktur.

Bir mükellefin vergi ile ilgili sorumluluklarını yerine getirmeye-

rek yasal olmayan fiillerinden doğan mali sonuçlardan iyiniyetli ve

olayla irtibatı olup olmadığı somut olarak ortaya konulmadan bir baş-

ka mükellefi sorumlu tutmak hukukun temel ilkeleriyle de bağdaş-

maz. Örneğin bir mükellefin alışlarının bir kısmının veya tamamının

sahte olmasından hareketle satışlarının da sahte olduğu sonucuna ula-

şılmak, ticari yaşamın gerçekleriyle örtüşmez. Sahte fatura kullanan

mükellefler arasında, alış ve satışlarını sahte fatura ile belgelendirerek

tamamen sahte fatura komisyonculuğu yapanların yanı sıra, maliyet-

lerini yükseltmek ve daha vergi ödemek amacıyla, sadece sahte mal

alış faturası kullanan mükellefler de vardır. Bu durum aynı zamanda

iyiniyetli mükellefleri de zor durumda bırakacaktır.

Bu kararlardan çıkarılacak ilk sonuç herkesin kendi işlemleri ile

ilgili ispat yüküne katlanacağıdır. Alım satımda karşı tarafın da iktisa-

di, ticari ve teknik icaplara uygun davrandığını kanıtlama zorunlulu-

ğu yoktur. İspat yükü taraflardan her biri üzerine ayrı ayrı düşecektir.

İlişkinin alım satım gibi karşılıklı bir ilişki olması, kolektif bir ispat

yükünün ortaya çıkmasına neden olmaz.

Ancak bu belirleme her alım satım için geçerli değildir. Bazen alım

satımda kararlaştırılan bedelin ticari icaplara uygun olup olmadığı

tartışmalı olabilir. Örneğin Danıştay, üst hakkının maliyet bedelinin

çok altında satılmış olmasının ticari icaplara aykırı düştüğüne karar

vermiştir.

Bu durumda tarafların her ikisinin de ispat yükü altında

olduğu söylenebilir.

Zira Danıştay’ın da belirttiği üzere vergilendirme işlemi yapılır-

ken, kanuna uygun olarak şekillenen işlemlerin biçimselliğinin ötesi-

ne geçilerek, işlemin tarafları arasında oluşan maddi ve hukuki ilişki-

nin gerçek mahiyetinin araştırılması gerekmektedir. Bu araştırma ilk

etapta vergi idaresi tarafından yapılmalıdır. Bir ticari ilişkideki gerçek

Dnş. 9. D., E. 2008/1565, K. 2009/4934, T. 18.12.2009.

Dnş. 7. D., E. 2008/1923, K. 2010/3454, T. 04.11.2010.