sayi115

TBB Dergisi 2014 (115)

Cihat ÖNER

245

icapların ne anlama geldiği şu şekilde açıklanabilir: İktisadi icaplardan

içinde bulunulan ekonomik ortam ve koşullar anlaşılmaktadır

. Tica-

ri icaplardan kasıt ticari örf ve adettir. Teknik icaplar ise herhangi bir

imalat faaliyetinde bulunması gereken unsurlar ve mamuldeki özellik-

leri içermektedir.

İlk olarak, hukuktaki genel kurala uygun bir biçim-

de, vergi hukukunda da iddia sahibinin maddi olguya ilişkin iddiasını

ispat ile yükümlü tutulduğu ortadadır. Ancak bir olaydan kendi lehine

sonuç çıkartacak olan tarafın, bunu ispat etmesi zorunludur. Özellikle

ekonomik, ticari ve teknik icaplara uymayan durumlar ile olayın özel-

liğine göre normal ve olağan sayılmayan durumlar iddia edilmişse,

iddia sahibi bunu ispat etmekle yükümlü tutulmuştur.

Dolayısıyla

bu bir ikna sürecidir. Olayın neden iktisadi, ticari ve teknik icaplara

uymadığı ya da mutat olmadığı konusunda uyuşmazlığın görüldüğü

aşamaya göre ya vergi idaresi ya da mahkeme ikna edilmelidir. İkna

sürecinde vergi hukukuna ilişkin ispat araçları kullanılabileceği gibi

resen araştırma ilkesi de uygulama alanı bulacaktır. Aşağıda her bir

somut olaydaki iddiaların ikna edici olup olmadığı ya da Danıştay’ın

bunları nasıl değerlendirdiği tartışılmaktadır.

İktisadi, ticari ve teknik icaplar yanında olayın özelliğine göre nor-

mal ve mutat olmayan bir durumun iddia olunması halinde de ispat

yükü bunu iddia eden tarafa düşer. Bu genel olarak vergi idaresinin

yararına işleyen bir karinedir

. Aşağıda ayrıntılı olarak tartışılacağı

üzere normal ya da mutat durumlar bazen iktisadi, ticari ve teknik

icaplar ile birlikte ele alınmakta, bu icaplara aykırılıklar normal ve mu-

tat olmayan durumlar olarak kabul edilmektedir. Bu yüzden söz ko-

nusu icapların normal ve mutat olmayanın tespiti bakımından da bir

uygun olarak oluşmuş olduğu ve hayatın olağan akışına göre normal ve mutat

şekilde ortaya çıktıkları kabul edilir. Bkz. Kaneti Selim, Vergi Hukuku, 2. Bası,

Filiz Kitabevi, İstanbul, 1988, s.50.

Başka bir tanımlamada iktisadi icaplar, insanların kişisel çıkarları gereği topluma

egemen olan ekonomik sistemin kurallarının gerektirdiği gibi davranmaları ola-

rak tespit edilmektedir. Bkz. Candan Turgut, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü

Kanunu, 3. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2009, s.838-839.

Mualla Öncel - Ahmet Kumrulu - Nami Çağan, Vergi Hukuku (22. Bası), Turhan

Kitabevi, Ankara, 2013, s.202.

Öncel-Kumrulu-Çağan, a.g.e., s.202.vd.

Zira vergilendirme işlemini vergi dairesi yapmaktadır; vergi yükünün gerçekte

olmadığını ispat mükellefe düşmektedir. Saban Nihal, “Vergi Usul Kanunu’nda

Yer Alan Karinelerde Aksini İspat”,

Danıştay Dergisi,

S.82-83, 1992, s.8.