sayi115

Ceza Muhakemesinde Şüpheli ve Sanığın Fizik Kimlik Tespiti

GİRİŞ

Kolluk birimlerinin olağan devriye faaliyetini yürütürken yeni

işlenmiş bir cinayetle karşılaşıp, şüpheliyi suç aletiyle birlikte yakala-

dıklarını varsayalım. Konunun savcıya bildirilerek adli soruşturma-

ya başlanmasıyla birlikte, şüphelinin kimliğini bildirmediğini ve kim

olduğunu sakladığını kabul edelim. Şüpheli kimliğini bildirmemenin

yaptırımını göze almış olabilir, hatta kimliğini yanlış bildirmek yo-

luna gidebilir. Özellikle örgütlü suçlarda, örgüt üyelerinin kod adla-

rını kullandıkları ve soruşturma mercilerine gerçek isimlerini bildir-

medikleri görülebilmektedir. Şüpheli kendisini korumak amacıyla ya

da başka sebeplerle kimliğini saklayabilir. Bir ucu aydınlığa açılsa da,

diğer bir yönüyle karanlığı temsil eden Orta Çağda, insanlara şifa sun-

mak için bitkisel ilaçlar yapan kadınlar, mahkemelerce, cadı ilan edi-

lip yakılarak cezalandırılırken(!), acı çekmeden ölmelerini sağlamak

için üzerlerine bir kese barut atmak, merhamet göstergesi sayılmıştır.

Bu tür uygulamalara tepki olarak gelişen ceza muhakemesi, kimi ül-

kelerin pratiğinde böyle olmasa da, genelde özgürlükçü bir devinim

göstermektedir. Yaşayan bir bünye ve devamlı surette işleyen bir akış

olarak ceza muhakemesi, masum insanların cezalandırılmasını engel-

lemek amacıyla, şüphelinin kimliği belli olmadan hakkında dava açıl-

masına izin vermemekte, sistemimiz dahil bazı sistemler şüphelinin

kimliğinin belli olmamasını iddianamenin iadesi nedeni sayabilmek-

tedir. Amacı maddi gerçeği bulmak olan ceza muhakemesi özgürlükçü

karakterini bozmadan, karşılaştığı sorunlara çare bulmak zorundadır.

Selin taşkınlığını değil, suyun keyifli akışını temsil eden ceza muhake-

mesinin devinimi, özgürlüklerden ve haklardan ödün vermeden şüp-

helinin kimliğini doğru biçimde tespit etmek, özgürlük ve güvenlik

dengesinde doğru çözüm üretmek gerektiğinin farkındalığındadır. Bu

amaçla ceza muhakemesi örneğin, kimliğini saklayan şüphelinin bir

yandan haklarını korurken, diğer yandan fiziki kimliğini tespite yö-

nelik sınırlandırmalara da gidebilmektedir. Bu çalışmada şüpheli ve

sanığın fiziki kimliğinin tespiti konusu incelenecektir.

I) TANIM:

Fiziki kimliğin tespiti kavramının doğru biçimde tanımlanabil-

mesi için, öncelikle kimlik tabiriyle neyin ifade edildiğinin belirlen-

mesi gereklidir. Sözlükte kimlik; kişinin kim olduğunu tanıtan belge,