TBB Dergisi 116.Sayı

Zorunlu Askerlik Hizmetine Karşı Vicdani Ret ve Sivil İtaatsizlik

116

protesto etme biçimi olarak gelir vergisi ödemeyi reddetmiştir

. Aynı

yola ikinci kez, Amerika Birleşik Devletlerinin (ABD) Meksika’yı işgal

etmesi üzerine başvurmuştur.

“Bir kimse ancak toplumun yasalarına titizlikle itaat ettikten son-

radır ki bazı kuralların iyi ve adil mi yoksa adaletsiz ve fazlasıyla hak-

sız mı olduğuna karar verebilecek duruma gelir. Ancak bu durumda,

gayet tanımlı şartlar içinde bazı yasalara yurttaş olarak itaatsizlik etme

hakkına sahip olunabilir”

fikrini savunan ve bu anlayışla eylemlerini

başlatan Mohandas Gandhi, sivil itaatsizliğin en büyük öncülerinden

kabul edilmektedir. Başarıya ulaşabilecek bir eylem başlatmak için ön-

celikle yönetilenlerin bilinçlendirilmesi ve sivil itaatsizlik düşüncesi-

nin toplumda benimsenmesi gerektiğini savunan Gandhi’nin, sivil ita-

atsizlik fikrinin yeteri kadar olgunlaştığına ikna olmasının ardından

ilk hedefi tuz vergisi olmuştur. 15 Şubat 1930’da Gandhi hükümetten

tuz yasasını kaldırmasını talep etmiştir, zira “bir yönetimin halkının

tuzunu çalması ve çalınan malı ona çok daha pahalıya ödetmesi yasa

dışıdır. Halk kendi gücünün bilincine vardığında kendisine ait olan

şeyin mülkiyet hakkını talep edecektir”

. Gandhi kral naibine bir yazı

göndererek halkın talepleri karşılanmazsa sivil itaatsizlik kampanyası

başlatılacağını duyurur. Talebin reddi üzerine Gandhi öncülüğünde

“tuz kaçakçılığı” başlar, eyleme neredeyse tüm yerli halk katılınca Hü-

kümetin anlaşma imzalamaktan başka çaresi kalmaz

Yine, ABD’de uygulanan ayrımcılık yasasına karşı yürütülen bü-

yük çaptaki sivil itaatsizlik kampanyasından bahsetmek gerekmekte-

dir. Siyahlar ile beyazların otobüslerde farklı bölümlerde oturmasına

ilişkin hükümler de içeren yasayı Rosa Parks adlı siyah bir kadının

ihlâl etmesi haberinin yayılmasından sonra Martin Luther King ve

siyah papazlar öncülüğünde otobüs boykotu başlatılır. Tamamen şid-

detten uzak bu itaatsizlik hareketinin ardından, bir yıllık mücadele-

nin sonunda Yüksek Mahkeme ulaşım araçlarında ayrımcılık yaratan

Bkz. Henry David Thoreau, “Devlete Karşı İtaatsizlik Görevi Üzerine”, Kamu Vic-

danına Çağrı: Sivil İtaatsizlik, Çeviren: Yakup Coşar, Ayrıntı Yayınları, 2.baskı,

İstanbul, 1997, s.29-50..

Mohandas Karamchand Gandhi, Tous Les Hommes Sont Freres Gallimard, Paris,

2000’den aktaran Bove Jose- Luneau Gilles, Sivil İtaatsizliğe Çağrı, İletişim Yay.,

İstanbul, 2006, s.76.

Bove, s.79.

Bove, s.80-81.