121 / 449
Zorunlu Askerlik Hizmetine Karşı Vicdani Ret ve Sivil İtaatsizlik
120
nin yarattığı tehlikeler özellikle 2. Dünya Savaşı sırasında anlaşıldık-
tan sonradır ki, pek çok konu gibi vicdani ret de uluslararası hukukun
kaynakları çerçevesinde tartışılmaya başlamıştır.
Vicdani retçileri çeşitli özellikleri bakımından alt gruplara ayırmak
mümkündür
28
. En genel biçimiyle vicdani retçilerin üç gruba ayrıldığı
söylenilebilir: dini, ahlâki ve politik nedenlere dayanarak reddedenler.
Din temelli redde retçi, görüşlerinin altyapısı olarak kutsal kitaptaki
metinleri görmektedir ya da pasifizmi dini bir emir olarak vazeden bir
kiliseye mensuptur. Ahlâkı esas alan retçiler, askerlik hizmetine karşı
retlerini etik bir kaideye dayandırırken, bu hizmeti politik görüşlerin-
den dolayı reddedenler ise uluslararası hukuk veya iç hukuk ile politi-
ka çerçevesinde belirli bir savaşa katılmayı reddederler. Retçilerin, bu
görüşleri doğrultusunda, askerlik hizmeti ile ilgili tutumları da fark-
lılık göstermektedir. Örneğin bir grup, askerlik hizmetinin her türüne
karşı olup sivil bir hizmette bulunmayı isterken, kimileri ordu içinde,
fakat silah tutulmayacak bir hizmet talebinde bulunurlar. Üçüncü bir
grup ise her tür laik otoriteye ya da belirli bir siyaset izleyen rejime
hizmeti reddedebilir. Devletlerin de bu farklı kategorilerdeki retçilere
karşı izlediği tutum değişmektedir
29
.
Dini inançları nedeniyle şiddetten uzak durmaları gerektiğini sa-
vunan retçiler silah kullanmak dışında ordu içinde herhangi bir gö-
rev alabilirler. Nitekim bu kişiler arasında “kahramanlık nişanı” almış
olanlar dahi mevcuttur
30
. Ayrıca bu ret biçiminde alternatif hizmete
31
karşı çıkılmadığı için de devlete karşı olan görev reddedilmez. Birçok
28
Bu ayrımın ayrıntılı bir anlatımı için bkz. Moskos-Whiteclay, s.4-6.
29
Bkz Matthew Lippman, “The Recognition of Conscientious Objection to Military
Service As An International Human Right”,
California Western International Law
Journal,
1990-1991, vol.21, Number 31,s.31.
30
Moskos-Whiteclay, s.6.
31
Vicdani kanaatleri doğrultusunda, savaşmalarının mümkün olmadığını savunan
insanlara inandıkları, vicdanlarının talimatları doğrultusunda hareket edebilecek-
leri alanlarda çalışma olanağı tanınabilmektedir. Alternatif hizmeti kabul eden
ülkelerde vicdani retçiler silahlı kuvvetler içinde silahsız hizmet verebileceği gibi,
bazı ülkelerde, güç kullanımının ahlaki olmadığını düşünen vicdani retçiler ordu
dışında alternatif hizmet yerine getirebilirler. Bu kişilere örneğin; hastanelerde
hastalara bakmak, yaşlı ve çocuk bakım evlerinde bakıma muhtaç insanlarla il-
gilenmek, barışa da hizmet edebilecekleri sivil toplum kuruluşlarında çalışmak
şeklinde imkânlar sağlanabilmektedir. Patrick H. Sweeney, “Selective Conscienti-
ous Objection: The Practical Moral Alternative to Killing”, Loyola University Law
Review, 1968, vol.1, s.89-93.