123 / 449
Zorunlu Askerlik Hizmetine Karşı Vicdani Ret ve Sivil İtaatsizlik
122
Vicdani ret kategorileri belirlenirken kadın-erkek retçiler şeklinde
bir ayrıma gidilmemektedir ancak askerlik uygulamasının sadece er-
kekler için var olduğu düşünülerek kadın vicdani retçi olmadığı yanıl-
gısına karşı kadınların da bu mücadele içinde doğrudan veya dolaylı
bir biçimde bulunduğunu belirtmekte yarar vardır. Önceleri, erkek vic-
dani retçiler askerliğe karşı mücadele yürütürken bazı retçilerin eşleri
de kendi mücadelelerini vermişlerdir
37
. Zamanla, kocalarını destek-
leyen kadınların yanında, kadın vicdani retçiler de söz konusu olma-
ya başlamıştır. Kadınlar için zorunlu askerlik uygulamasının olduğu
İsrail’de
38
, bu hizmetin doğrudan muhatabı olup savaşmayı reddeden
ve vicdani ret hakkının kabulü için hukuki mücadele yürüten kadınlar
söz konusu iken
39
diğer bazı ülkelerde, zorunlu askerlik hizmetine tabi
olmayıp, militarizme karşı mücadele yürüten kadın vicdani retçiler de
mevcuttur
40
. Bu tür bir ret için denilebilir ki, kadınların vicdani ret id-
diası ataerkil iktidar ilişkilerini, devlet, yurttaş, askerlik ve benzeri eril
yapıları, şiddetin her türünü sorgulayan bir yapıdadır ve kadın vicdani
retçileri de bu anlatılanlar ışığında anlamak yerinde olacaktır.
Ret ve savaş karşıtlığının vicdani reddin ötesine uzandığını, vic-
dani ret savaşa ve askerlik hizmetine açık bir karşı çıkış iken; asker
kaçaklığı, firar, sağlık ve benzeri nedenlerle elde edilen muafiyet ve
ertelemelerin de savaş karşıtlığının, reddin içine girebileceğini ve bu
tür bir reddin de “gri ret” ya da “gönüllü sürgün” olarak adlandırıla-
bileceğini savunan Speck
41
‘in bu fikrine bir yere kadar katılmak ge-
rekir, zira özellikle belli bir zaman diliminde bir ülkede, firarilerin ya
da örneğin sağlık nedenleriyle askerlik hizmetinden muaf tutulanla-
rın sayısı çok ciddi boyutlarda ise böyle bir durumda üstü kapalı bir
37
Bu durum özellikle 1. Dünya Savaşı sırasında söz konusu olmuştur. Felicity Goo-
dall, A Question Of Conscience: Conscientious Objection In The Two World Wars,
London: Sutton Publishing, 1997, s.54.
38
İkinci Dünya Savaşı sırasında kadınların da askere alınması yaygın bir uygula-
ma iken - özellikle İngiltere ve Sovyet Rusya’da askere alınan kadınların sayısı
oldukça fazladır - bugün için tipik örnek olarak İsrail kalmıştır. Bkz. Lerner Tali,
“İsrail’de Vicdani Red”, Üsterci-Çınar, s. 203.
39
Lerner, s.203-205.
40
Kadın vicdani reddinin ayrıntılı bir anlatımı için bkz. “Erkek Egemenlik, Cinsiyet-
çilik ve Heteroseksizm Eleştirisi Olarak Vicdani Red”, Üsterci-Çınar. s. 103-143.
Ayrıca bkz. Ayşe Gül Altınay, “Militarizm”, Kavram Sözlüğü I: Söylem ve Ger-
çek, Ed. Fikret Başkaya, Özgür Üniversite Kitaplığı, Maki Basın Yayın, Ankara,
2007, s. 356-357.
41
Speck, s.43