297 / 449
Umuma Açık Mahallerde Eser, İcra, Fonogram, Yapım ve Yayınların Kullanılmasına ...
296
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu m. 42 hükmüne göre meslek bir-
liklerinin hukukumuzdaki yeri ve önemi tartışılmaz niteliktedir. Ni-
tekim, meslek birlikleri,
“… üyelerinin ortak çıkarlarını korumak ve bu
Kanun ile tanınmış hakların idaresini ve takibini, alınıcak ücretlerin tahsilini
ve hak sahiplerine dağıtımını sağlamak üzere …”
kurulmaktadır (FSEK m.
42/1). Her ne kadar Kanun Koyucu’nun amacı, üyelerinin ortak çıkar-
larını korumak üzere meslek birliklerinin kurulmasını istemek olsa da
uygulamada, meslek birlikleri her zaman hak sahiplerinin haklarının
ihlal edildiğini takip edemeyebileceği gibi, hak sahipleri, bu haklarını,
meslek birliklerinden bağımsız olarak bizatihi kendileri de kullanmak
isteyebilir.
“Eser, icra, fonogram ve yapımların yayınlanmasına ve/veya iletilmesine
ilişkin esaslar”
başlıklı FSEK m. 43’ün 5. fıkrası hükmü,
“Meslek birlikle-
rinin temsil ettikleri eser, icra, fonogram ve yapımlar ile üyelerine ilişkin bil-
dirim zorunluluğu, tarifelerin belirlenmesi, duyurulması, müzakere edilmesi,
sözleşme yapılması, uzlaşmazlıkların halli ve diğer hususlarda bu Kanun’un
41. Maddesinin dört ila 13. Fıkraları uygulanır. …”
şeklinde bir düzenle-
me ile FSEK m. 41’e gönderme yapmaktadır. Madde’nin 12. Fıkrasının
düzenleme şekli ise hak sahiplerinin Kanun’un kendilerine tanımış
olduğu hakları, “ancak” yetki verdikleri
“Meslek Birlikleri aracılığı ile ta-
lep edilebileceği…”
şeklinde kaleme alınmıştı
13
. Nitekim maddeye göre:
“
Mahallerde kullanılan ve/veya iletimi yapılan eser, icra, fonogram, yapım ve
yayınlar üzerinde hak sahibi olan gerçek veya tüzel kişiler, bunların kullanı-
mına ve/veya iletimine ilişkin ödemelerin yapılmasını ancak yetki verdikleri
meslek birlikleri aracılığı ile talep edebilirler. Sinema eserleri bakımından bu
fıkranın uygulanması zorunlu değildir.”
Görüldüğü üzere fıkra hükmü
13
Fikir ve sanat eserleri hukukundaki bağlantılı haklar ve sahiplerini incelemiş
olduğumuz “Bağlantılı Haklar” isimli doktora tezinde bu konu eleştirilmiş ve en
kısa zamanda gerekli yasal değişikliğin yapılmasını önermiştik. Mustafa Şahin,
Bağlantılı Haklar (Yayımlanmamış Doktora Tezi), s. 160, 161, 262, 263. Nitekim,
FSEK m. 43 ve bağlantılı olarak m. 41 hükmünde yer alan, hak sahiplerinin hak-
larını ANCAK meslek birlikleri kanalıyla takip edebilecektir şeklinde bir sonuca
çıkaran FSEK m. 41’in 12. Fıkrasının yanlış bir düzenleme olduğu belirtilmiş ve
yapılacak yasal düzenleme ile hükmün “... bağlantılı hak sahipleri ... bu kanun
ve diğer mevzuatla kendilerine tanınan haklarını, meslek birlikleri aracılığı ile de
talep ve takip edebilirler...” şeklinde yapılacak düzenlemenin daha doğru ola-
cağı dile getirilmişti. Benzer eleştiriler için ayrıca bkz.: Azra Arkan: Mukayeseli
Hukuk, Uluslararası Düzenlemeler ve Türk Fikri Hukuk Alanında Eser Sahibinin
Haklarına Bağlantılı Haklar, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2005, s. 92. vd.