338 / 449
TBB Dergisi 2016 (116)
Hande Bahar AYKAÇ
337
üzere, eğitimle ilgili nedenler, göçler, geleneksel bakış ve ailenin rolü-
nün yanı sıra mevzuatın eksiklikleri ve etkin uygulanamaması bulun-
maktadır
5
. Çalışmamızda çocuk işçiliğinin en önemli nedenlerinden
biri olarak kabul edilen “mevzuatın eksiklikleri ve etkin olarak uygu-
lanamaması” olgusu irdelenecektir.
I. Çocuk Kavramı:
Çocuk işçiliğine ilişkin temel problemlerden biri, söz konusu kav-
ramın tanımlanmasına ilişkindir. “Çocuk” kavramı için doktrinde ya-
pılan tanımlardan biri, “kimli veya kimsesiz, varlıklı veya varlıksız,
suçlu veya suçsuz, beden veya ruh yahut düşünce yönünden arızası
olması veya olmaması gibi kişisel özellikleri veya nitelikleri göz önün-
de bulundurulmaksızın sağ ve tam doğduğu andan reşit olduğu ana
kadarki devrede bulunan (insan yavrusu) gerçek kişi”
6
şeklindedir.
Diğer bir tanıma göre çocuk “yetişkinler dünyasına bağımsız bir birey
olarak katılma yeteneğini kazanıncaya kadar bedensel, zihinsel ve kül-
türel gelişmesi için yetişkinin korumasına ihtiyacı olan kişidir”
7
. Türk
Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük’e göre çocuk, “bebeklik ile erginlik
arasındaki gelişme döneminde bulunan oğlan veya kız, uşak”tır
8
. Hu-
kuki açıdan çocuk kavramı için yapılabilecek tanımlardan bir diğeri,
“yasalarca tespit edilen belirli bir yaşın altında olduğu için fiziksel, zi-
hinsel, sosyal, psikolojik ve ahlaki gelişimini tamamlamamış, bu ne-
denle özel olarak korunmaya muhtaç olan kişi” olabilir.
hem nedeni hem de sonucu olarak kabul edilmektedir (Smith, a.g.e., 62. Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çocuk İşçiliği (2), 15).
5
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çocuk İşçiliği (1), 21 vd. Emine Akyüz,
Çocuk Hukuku, Çocukların Hakları ve Korunması, Genişletilmiş 2. Baskı, Mart
2012, Ankara, 472 vd. Kadriye Bakırcı, Çocuk ve Genç İşçilerin Korunması
(Uluslararası, Bölgesel ve Türk Hukuku Açısından), Beta Yayınları, İstanbul 2004,
20 vd. Barış Şahin, Çocuk İşçilerin Korunması, Yetkin Yayınları, Ankara 2010, 47
vd. Çocuk ve gençlerin çalıştırılmasının nedenleri konusunda ayrıntılı bilgi için
bkz. Akyüz, a.g.e., 472 vd. Bakırcı, a.g.e., 20 vd. Şahin, a.g.e., 47 vd. Murat Engin,
“Gençlerin İş Güvenliği”, Çimento İşveren, C.8, S.5, Eylül 1994, 11.
6
Ali Naim İnan, Çocuk Hukuku, İstanbul 1968, 10. Akyüz’e göre çocuk “masum,
duyarlı, bağımlı ve gelişmekte olan bir insan varlığıdır; aynı zamanda da meraklı,
canlı ve umut doludur…” (Akyüz, a.g.e., 1).
7
Engin, a.g.e., 11. Psikoloji, tıp ve günlük dilde çocuk kavramı için bkz. Akyüz,
a.g.e., 94 vd. Etimolojik ve sosyolojik anlamda çocuk kavramı için bkz. Rona
Serozan, Çocuk Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2005, 3 vd.
8
Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük,
http://www.tdk.gov.tr