TBB Dergisi 116.Sayı

Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği

340

Belirtmek gerekir ki uluslararası kaynaklarda çocuğun yaptığı

işin niteliğine göre “çocuğu sömürücü nitelikte olan ve olmayan” işler

şeklinde bir ayrım yapılmaktadır. Bu doğrultuda çocuğun her türlü

çalışması mutlaka ona zarar verici nitelikte görülmemekte, hatta ba-

zıları onun gelişimi için faydalı kabul edilmektedir

. Buna göre ço-

cuğun sağlığına, kişisel gelişimine ve eğitimine zarar vermeyen bu

tür çalışmalar “çocuk çalışması” (child work) olarak tanımlanmakta

ve engellenmeye çalışılmamaktadır. Buna karşılık çocuk işçiliği (child

labour) ile kastedilen ve önüne geçilmeye çalışılan çalışma türü, çocu-

ğun çocukluğunu yaşamasının önüne geçen, başta eğitim hakkı olmak

üzere onun diğer haklarına sahip olmasını engelleyen, onun fiziksel

ve psikolojik gelişimine zarar veren çalışmadır

. Uluslararası Çalış-

ma Örgütü, çocuk için zararlı kabul edilen bu çalışmaları şu şekilde

tanımlamıştır: “çocuğa çok ağır bir yük yükleyen işler; onun sağlığını,

güvenliğini tehlikeye sokan işler; çocuğun savunmasızlığından çıkar

sağlayan işler, yetişkin emeğinin ucuz bir ikamesi olarak çocuğu sö-

müren işler; çocuğun emeğinin kullanıldığı ama onun gelişimi için

hiçbir fayda sağlamayan işler, onun eğitimine veya yetişmesine ve do-

layısıyla geleceğine engel olan işler”

. Doktrinde söz konusu ayrımın

çocuk işçiler için gerekli yasal düzenlemeleri yapmada eksik kalacağı,

hangi çalışmanın çocukların hayatları üzerinde olumlu etki bıraktığı-

nı belirlemenin güç olduğu ve subjektif nitelik taşıdığı isabetli olarak

ifade edilmiştir

Türk hukuku bakımından ise İK m.71’de 15 yaşını doldurmamış

çocukların çalıştırılmalarının yasak olduğu düzenlendikten sonra, 14

yaşını doldurmuş ve ilköğretimini tamamlamış olan çocukların, be-

aile işçisi, % 1,1’i ise kendi hesabına çalışmaktadır.

Madeleine Grey Bullard, “Child Labor Prohibitions are Universal, Binding, and

Obligatory Law: The Evolving State of Customary International Law Concerning

The UnEmpowered Child Laborer”, Houston Journal of International Law, Vol

24:1,2001, 147. Şahin, a.g.e., 28. Smith, a.g.e., 57. Jessica Selby, “Ending Abusive

and Exploitative Child Labour Through International Law and Practical Action”,

Australian International Law Journal, January 1, 2008, 170. Christopher M. Kern,

“Child Labor: The International Law and Corporate Impact”, Syracuse J. Int’l L.

& Com., Vol 27:177, 183. Buna göre çocuğun gelişimini ve eğitimini engellemeyen

okul sonrası kısmi süreli (part time) işlerin çocuğa gelir ve deneyim sağlaması

bakımından faydalı olabileceği iddia edilmektedir (Bullard, a.g.e., 147).

Şahin, a.g.e., 28. Selby, a.g.e., 167.

ILO Report Of The Director General 37, 69th Sess. 1983 (Bullard, a.g.e., 148’den).

Şahin, a.g.e., 25.