TBB Dergisi 116.Sayı

Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği

338

Esasen ulusal ve uluslararası hukuki belgelerde “çocuk” kavramı-

nın tanımlanmasında kişinin belirtilen gelişim süreçlerini tamamlayıp

tamamlamadığı tespiti bakılmaksızın “yaş” ölçütü esas alınmaktadır.

Çocuk kavramını belirleyen yaş ölçütünün de her dönemde ve her yerde

geçerli, kesinlik arz eden bir yaş sınırı olmadığını görmekteyiz. Bu yaş

sınırı toplumlara, kültürlere, sosyal çevreye ve zamana göre değişiklik

gösterebildiği gibi; aşağıda ayrıntılı olarak da değinileceği gibi farklı

hukuksal belgelere ve farklı konulara göre de değişiklik arz edebilmek-

tedir

. Örneğin Türk hukuku bakımından 4721 sayılı Medeni Kanun

uyarınca erginlik 18 yaşın doldurulmasıyla başlarken (m.11), evlenme

yaşı olarak 17 yaşın doldurulması aranmakta, olağanüstü hallerde 16

yaşın doldurulması da kabul edilebilmektedir (m.124). Yine oy kullan-

mak, parti üyesi olmak için 18 yaşın doldurulması aranırken (Anayasa

m.67/3, m.68/1), milletvekili seçilmek için 25 yaşını doldurmak (Ana-

yasa 76/1) gerekmektedir. Buna karşılık ceza hukukunda cezai ehliyet

açısından 12 yaşın doldurulması aranmaktadır (TCK m.31/1).

II. Çocuk-Genç Ayrımı

“Çocukluk” ve “gençlik” dönemleri arasında kapasite, beceri ve

ihtiyaç farkları bulunduğundan bu kavramların birbirinden ayrılması

ve bu ihtiyaçlara uygun farklı hükümlerin öngörülmesi gerekmekte-

dir

. Bu ayrımın yapıldığı uluslararası sözleşmelerden biri 1973 tarihli

138 sayılı ILO Sözleşmesi olmuştur. Bu Sözleşmenin yanı sıra 1961 ta-

rihli Avrupa Sosyal Şartı’nda ve 1999 tarihli Gözden Geçirilmiş Avru-

pa Sosyal Şartında da (m.7) çocuk-genç işçi ayrımına rastlanmaktadır.

Buna karşılık anılan belgelerde bu kavramlara ilişkin net bir tanım

yapılmamıştır.

Bu konudaki en net ayrım ve tanım Avrupa Birliği’nin 1994 tarihli

94/33/EC Sayılı Gençlerin İşyerinde Korunmasına İlişkin Yönerge’

sinde

Bakırcı, a.g.e., 85. Akın, a.g.e., 56.

R.G. 8.12.2011, 24607.

Bakırcı, a.g.e., 81. Kadriye Bakırcı, “Türk İş Hukukunda Çocuk ve Genç İşçilere

Yönelik Ayrımcılık”, Cahit Talas Anısına, Güncel Sosyal Politika Tartışmaları,

Yayına Hazırlayan: Berrin Ceylan-Ataman, Ankara 2007, 104.

Sözleşmenin İngilizce metni için bkz.

EN/TXT/?uri= CELEX: 31994L0033 Ayrıca bkz. Ertan İren, Avrupa Birliği İş

Hukuku Yönergeleri Karşısında 4857 sayılı İş Kanununun Durumu, Ankara 2008,

244.