343 / 449
Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği
342
özgürce açıklama hakkı” “eğitim hakkı” gibi haklarını güvence altına
alan
Çocuk Hakları Sözleşmesi
ni kabul etmiştir. Çocuk Hakları Sözleş-
mesi Türkiye tarafından 1994 yılında bazı çekinceler koymak suretiyle
onaylanmış
22
, 27.01.1995 tarihinde yürürlüğe konulmuştur
23
. Bu Söz-
leşmenin çalışan çocuklara ilişkin düzenlemesi 32. maddesinde yer al-
mıştır: Bu maddeye göre: “1. Taraf Devletler, çocuğun ekonomik sömü-
rüye karşı veya her türlü tehlikeli işte ya da eğitimine engel olacak ya
da sağlığı veya fiziksel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ya da sosyal gelişmesi
için zararlı olabilecek nitelikte çalıştırılmasına karşı korunma hakkını
kabul ederler. 2. Taraf Devletler, bu maddenin hayata geçmesini sağ-
lamak için yasal, idari, sosyal ve eğitsel her türlü önlemi alırlar. Bu
amaç için ve öteki uluslararası belgelerin ilgili hükümleri göz önünde
tutularak, taraf devletler özellikle şu önlemleri alırlar: a) İşe kabul için
bir veya birden çok asgari yaş sınırı tespit ederler, b) Çalışmanın saat
olarak süresi ve koşullarına ilişkin uygun düzenlemeler yaparlar, c) Bu
maddenin etkili biçimde uygulanmasını sağlamak için cezai veya baş-
ka uygun yaptırımlar öngörürler”
24
. Görüldüğü gibi BM Çocuk Hakla-
rı Sözleşmesi’nde çocukların çalışması konusunda herhangi bir asgari
yaş sınırı belirlenmeyip “asgari yaş sınırı tespit etme yükümü” taraf
devletlere bırakılmıştır
25
. Ancak Sözleşmenin esas önemi çocukları ai-
lelerinin malı veya yardımseverliğin bir objesi olarak görmek yerine
“haklarından” söz edilmeye başlanmasıdır
26
.
Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen çocuk işçiliğine ilişkin
hükümlere yer verilen diğer bir sözleşme “Birleşmiş Milletler Ekonomik,
Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi”dir. Bu sözleşmenin
22
RG 11.12.1994, 22138. Sözleşmenin çekince konulan maddeleri 17, 29 ve 30.
maddelerdir (Bakırcı, a.g.e., 91. Adnan Tuğ/Ulaş Baysal, “İş Hukukunda Çocuk
ve Genç İşçilerin Korunması”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, Ankara
Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Cilt II, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul
2011, 1872).
23
RG, 27.01.1995, 22184.
24
Sözleşmenin
İngilizce
metni
için
bkz.
http://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/crc.aspx. Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin çocuklara
tanıdığı haklara ilişkin olarak bkz. Akyüz, a.g.e., 58 vd.
25
Bununla birlikte bu konuda asgari çalışma yaşına ilişkin öteki uluslararası
belgelere göndermede bulunulmuştur. Bu belgelerin de esas itibariyle -başta 138
sayılı Sözleşme olmak üzere- ILO’nun asgari çalışma yaşına ilişkin düzenlemeler
olduğu ifade edilmektedir (Tankut Centel, “Sekiz Yıllık Temel Eğitim ve Asgari
Çalışma Yaşı”, Prof. Dr. Turhan Esener’e Armağan, Ankara 2000, 296).
26
Selby, a.g.e., 166. Bakırcı, a.g.e., 90-91.