344 / 449
TBB Dergisi 2016 (116)
Hande Bahar AYKAÇ
343
“Ailenin, anneliğin, çocukların ve gençlerin korunması” başlıklı 10.
maddesine göre “Çocuklar ve gençler ekonomik ve toplumsal sömürü-
ye karşı korunur. Çocukların ve gençlerin ahlaklarına veya sağlıklarına
zararlı bulunan veya onların yaşamları için tehlikeli olan veya onların
normal gelişmelerine engel olan işlerde çalıştırılmaları kanunla cezalan-
dırılır. Devlet ayrıca, çocukların ücretli olarak çalıştırılmasının hukuken
yasaklandığı ve cezalandırıldığı asgari yaş sınırını tespit eder”
27
.
2.Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmeleri
A. İstihdama Kabulde Asgari Yaşa İlişkin 138 Sayılı Sözleşme
Kabul ettiği ILO Sözleşmeleri ve Tavsiye Kararları ile uluslararası
iş hukukunun temel kaynağını oluşturan Uluslararası Çalışma Örgü-
tü, çocuk işçilere ilişkin olarak 1919 yılından başlamak üzere belirli
sektörlere veya meslek gruplarına yönelik olmak üzere çok sayıda söz-
leşmeyi kabul etmiştir. Bu sözleşmelerde tarım, sanayi, sanayi dışı, de-
niz işleri, balıkçılık, yer altı işleri gibi iş ve sektörlerde asgari çalıştırma
yaşı ayrı ayrı tespit edilmiştir
28
. Ancak bu sözleşmeler genel nitelik ta-
şımayıp sadece belirli işler ve sektörleri kapsamına almışlardır. Bu se-
beple ILO tarafından 1973 yılında, sektör sınırlaması olmaksızın genel
nitelik taşıyan bir asgari yaş sınırının belirlendiği ve temel ILO Sözleş-
meleri arasında yer alan
“İstihdama Kabulde Asgari Yaşa İlişkin 138 Sayılı
Sözleşme”
29
ve
“Asgari Çalıştırma Yaşına İlişkin 146 Sayılı Tavsiye Kararı”
30
27
Sözleşmenin Türkçe metni için bkz.
http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/metin134.pdf
28
Bu sözleşmeler: 1921 tarihli “Tarımda Çocukların Çalıştırılmaları Hakkında
10 sayılı Sözleşme”, 1921 tarihli “Trimci ve Ateşçi Sıfatıyla Gemilerde İşe
Alınacaklarda Asgari Yaşın Tespitine Dair 15 Sayılı Sözleşme”, 1937 tarihli “Sanayi
İşyerlerine Alınacak Çocukların Asgari Yaş Sınırını Belirleyen 59 Sayılı Sözleşme”,
1936 tarihli “Deniz İşlerinde Çalıştırılacak Çocukların Asgari Yaş Haddinin Tespiti
Hakkında 58 Sayılı Sözleşme”, 1937 tarihli “Sanayi Dışı İşlerde Çocukların Asgari
Çalıştırılma Yaşı Hakkındaki 33 sayılı Sözleşme”, 1959 tarihli “Balıkçıların Asgari
Çalışma Yaşı Hakkında 112 Sayılı Sözleşme”, 1960 tarihli “İşçilerin İyonizan
Radyasyonlara Karşı Korunması Hakkında 115 sayılı Sözleşme”, 1965 tarihli
“Yeraltı Madenlerinde İşe Alınmada Asgari Yaş Hakkında 123 Sayılı Sözleşme”
dir.
29
Sözleşmenin İngilizce metni için bkz.
http://www.ilo.org/ilolex/english/convdisp1.htm. Resmi Türkçe çevirisi için bkz.
http://www.ilo.org/public/turkish/region/eurpro/ankara/about/ilo_138.htm. Türkçe çevirisi için ayrıca
bkz. Centel, ILO Sözleşmeleri, 352 vd.
30
Tavsiye Kararı için bkz.
http://www.ilo.org/ilolex/english/recdisp1.htm