TBB Dergisi 116.Sayı

TBB Dergisi 2016 (116)

Ahmet İYİMAYA

443

V. İNSAN HAKLARI YÜKSEK MAHKEMESİ MODELİ

2010 Anayasa reformu ile Anayasa Mahkemesi, norm-yargısı ya-

nında bir İnsan Hakları Mahkemesi işlevini de üstlenmiştir.

Anayasamız, anayasal şikayet gibi çok daha hacimli ve etkili bir

yol öngörmemiştir. Yüksek Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleş-

mesinde düzenlenen temel haklarla sınırlı hak ihlallerini inceleyebil-

mektedir (Any.m.148/3). Bu yönden Anayasamızın tercihi noksan ve

kusurludur. Tüm temel haklar bakımından bir

“anayasa

şikayet

i”

(Al-

manya) modeli, erişilmez bir hedef değildir.

Hak ihlali başvurularının Anayasa Mahkemesince incelenmesi

yerine, bu konuda bir Yüksek Mahkeme inşa olunabilir mi? Bu soru

tartışılmalıdır. Kuşkusuz böyle bir tercihin hukuk dünyamıza girmesi,

ancak anayasa değişikliği ile mümkündür.

İnsan Hakları Yüksek Mahkemesi modeli, aşağıdaki gerekçelere

dayandırılabilir:

1- Anayasa Mahkemesinin Tabii Misyonu ve İş-Yükü

Gerekçesi:

Anayasa Mahkemesi, saf modeliyle anayasanın üstünlüğü ve bağ-

layıcılığını yasama işlemleri alanında egemen kılmaya yönelik bir yar-

gı gücüdür.

Anayasaya uygunluk denetimi (norm yargısı) dışındaki

her işlev (görev), bu Yargının saf modeliyle bağdaşmaz. 2010 anayasa

reformunda bireysel başvuru yolunun temel normda yer alması, Yük-

sek Mahkemece özellikle istenmiştir. Ancak kısa zaman içinde şu gö-

rüldü ki bireysel başvuruların öngörülemeyecek hızda artışı, mevcut

yapısı ile Anayasa Mahkemesinin üstesinden gelemeyeceği bir iş yü-

küne vücut vermiştir. Öyle ki başvuruların zaman sırasına göre değil

de, öneme göre seçilerek gündeme alınması zorunluluğu ortaya çık-

mıştır. Temel hak ve hürriyetleri adeta-ayağa kaldıran, uykusundan

uyandıran bu taze yolun Anayasa Mahkemesi reformunu zorunlu

kıldığı açıktır. Anayasa Mahkemesini yeniden yapılandırmak yerine,

İnsan Hakları Mahkemesi Modeli tercih olunabilir.

Ahmet İyimaya, Anayasa Mahkemesi Karar Gerekçelerinin Normatif Etkisi, Prof.

Dr. Fikret Eren’e Armağan, Ank.2006, s.1185 ve dev. 1 nolu dipnotta sözü geçen

“Anayasa Yargısı İncelemeleri” derlemesi, İbrahim Kaboğlu, age.