294 / 453
TBB Dergisi 2015 (117)
Doğukan ALGAN
293
diği üzere, bankalar ekonomik amaçlar doğrultusunda kurulmuş olan
ve kâr sağlama amacı çerçevesinde hizmet veren müesseselerdir. Do-
layısıyla kanaatimizce bankalar tarafından tek taraflı olarak düzen-
lenen sözleşmelerin iltihakî sözleşme niteliğinde olduğunu ileri sür-
mek yerinde değildir. Keza iltihakî sözleşmelerin konusunu insanlar
açısından vazgeçilmez nitelikte olan ve zorunluluk teşkil eden, yani
ihtiyaç düzeyine ulaşmış şeyler oluşturmaktadır.
19
Bu çerçevede kre-
di kartının ihtiyaç teşkil ettiği yahut vazgeçilmez nitelikte olduğunun
kabulü mümkün değildir.
c. Standart Sözleşmeler ve Genel İşlem Koşulları
Tek taraflı olarak sözleşme hükümlerinin belirlendiği durumlar-
dan olan iltihakî sözleşmelerin uygulama alanı belli başlı kabuller çer-
çevesinde kısıtlanmıştır. Bu durum içeriğinin tamamı veya bir kısmı
önceden matbu olarak düzenlenen diğer sözleşmelerin standart söz-
leşme olarak isimlendirilmesi suretiyle aşılmaktadır. Banka standart
sözleşmeleri, içeriğinin tamamının yahut bir kısmının önceden banka
tarafından düzenlendiği ve kuruluşu için diğer tarafın imzalaması-
nın yeterli olduğu sözleşmelerdir.
20
Söz konusu sözleşmeler, içeriğin-
de genel işlem koşullarını barındırmakta yahut genel işlem koşulları-
na doğrudan atıfta bulunmaktadır.
21
Genel işlem koşulları
22
ise Türk
19
“Sanayileşmenin sonucu olarak ve gelişen toplumsal yaşam nedeniyle ortaya çı-
kan iltihakî sözleşmeler toplum hayatını büyük ölçüde etkilemektedir. Elektrik
su telefon vs. gibi ihtiyaçların temini için düzenlenen bu sözleşmelerin içerik ve
şartları taraflardan biri tarafından hazırlanır. İhtiyaç sahibi tarafından bu sözleş-
melerin içerik ve şartlarının görüşülmesi ve tartışılması olanağı yoktur. Sunulan
hizmetten yararlanmak zorunda olan tarafın seçeneği yoktur. Şartları ve sözleşme
içeriğini ya kabul edecektir. Veya bu hizmetten yararlanmaktan vazgeçecektir”
13. HD. 28.09.2000, 6801/7597
(www.legalbank.net); Aynı yönde bkz.: 13. HD.,
25.03.2003, 2002/14168, 2003/3469
(www.legalbank.net); 13. HD., 19.12.2005,
11148/18836
(www.legalbank.net).
20
İbrahim Kaplan, Banka Sözleşmeleri Hukuku, C. I, Ankara 1996, s. 76; Cemal
Oğuz, “Standart Sözleşmelerin BK. 21 İle 99/2 ve 100/3 Hükümlerine Göre Hâkim
Tarafından Kontrolü”,
Türkiye Barolar Birliği Dergisi,
S. 1998/1, s. 25, Aydoğdu, s. 6
vd.
21
İşgüzar, s. 180, “Standart sözleşmeler, içeriğini kısmen veya tamamen genel işlem
koşullarının oluşturduğu, tarafların karşılıklı müzakereleri sonucu değil, aksine,
taraflardan biri veya üçüncü kişi tarafından önceden hazırlanmış hükümlerin
kullanıldığı sözleşme tipi olarak tanımlanmakta olup (...) “ 13. HD., 26.02.2013,
924/4474
(www.legalbank.net).
22
Doktrinde ise genel işlem koşulları, “gelecekte yapılacak aynı türdeki çok sayıda
sözleşmenin içeriğini oluşturmak üzere önceden tek yanlı olarak genel ve soyut