30 / 453
TBB Dergisi 2015 (117)
Elvin Evrim DALKILIÇ
29
lanır.
TMK’nın 409 uncu madde hükmüne göre ise,
akıl hastalığı veya akıl
zayıflığı sebebiyle kısıtlamaya ancak resmî sağlık kurulu raporu üzerine karar
verilir ve hâkim, karar vermeden önce, kurul raporunu göz önünde tutarak
kısıtlanması istenen kişiyi dinleyebilir.
Kişinin zihinsel veya ruhsal engeli
nedeniyle bir kuruma yerleştirilmesi veya alıkonulmasının koşulları
ise TMK’nın 432 nci maddesinde düzenlenmektedir. Buna göre,
akıl
hastalığı, akıl zayıflığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, ağır teh-
like arzeden bulaşıcı hastalık veya serserilik sebeplerinden biriyle toplum için
tehlike oluşturan her ergin kişi, kişisel korunmasının başka şekilde sağlanama-
ması hâlinde, tedavisi, eğitimi veya ıslahı için elverişli bir kuruma yerleştirilir
veya alıkonulabilir. Görevlerini yaparlarken bu sebeplerden birinin varlığını
öğrenen kamu görevlileri, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildir-
mek zorundadırlar. Bu konuda kişinin çevresine getirdiği külfet de göz önünde
tutulur. İlgili kişi durumu elverir elvermez kurumdan çıkarılır.
Dikkat edile-
cek olursa, kişinin bir kuruma yatırılması veya alıkonulması için hem
Anayasa’da hem de TMK’da tehlikelilik kriteri kullanılmakta, ancak
bu nedenle kurumda alıkonulan kişinin en fazla ne kadar süreyle tu-
tulacağı yer almamaktadır. Sadece akıl hastalığı veya akıl zayıflığı se-
bebiyle kısıtlanan kişinin üzerindeki kısıtlama kararının kalkması için
TMK’nın 474 üncü maddesinde resmî sağlık kurulu raporu şartı aran-
maktadır. Koruma amacıyla bunların özgürlüğünün kısıtlanmasına
ilişkin usul ise TMK’nın 436 ncı madde hükmünde
40
yer almaktadır.
Yukarıda yer vermeye çalıştığımız düzenlemeler dışında Hasta
Hakları Yönetmeliği, Ruh Hekimliği (Psikiyatri) Meslek Etiği Kuralla-
40
Usul I. Genel olarak
Madde 436- Koruma amacıyla özgürlüğün kısıtlanması, aşağıdaki kurallar saklı
kalmak üzere, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa tâbidir:
1. Karar verilirken ilgilinin bunun sebepleri hakkında bilgilendirilmesi ve karara
karşı denetim makamına itiraz edebileceğine yazılı olarak dikkatinin çekilmesi
zorunludur.
2. Bir kuruma yerleştirilen kişiye, alıkonulma kararına veya kurumdan çıkarılma
isteminin reddine karşı en geç on gün içinde denetim makamına itiraz edebileceği
derhal yazılı olarak bildirilir.
3. Mahkeme kararını gerektiren her istem, gecikmeksizin yetkili hâkime ulaştırılır.
4. Yerleştirme kararı veren vesayet makamı veya hâkim durumun özelliklerine
göre bu istemin görüşülmesini erteleyebilir.
5. Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, ağır teh-
like arzeden bulaşıcı hastalığı olanlar hakkında, ancak resmî sağlık kurulu raporu
alındıktan sonra karar verilebilir. Vesayet makamının daha önceden bilirkişiye
başvurmuş olması hâlinde denetim makamı bundan vazgeçebilir.