26 / 453
TBB Dergisi 2015 (117)
Elvin Evrim DALKILIÇ
25
kunda konunun iki ayrı kanuni dayanağı bulunmaktadır: a) Alman
Medeni Kanunu’na göre zorla hastaneye yatırılma (BGB 1906); b) Eya-
let (Alm. Länder) yasalarında düzenlenen zorla yatırma (PsychKG).
31
Konumuzla ilgisi dolayısıyla burada Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi’nin (AİHM) zihinsel veya ruhsal engellilerin zorla teda-
visine yaklaşımına da genel olarak değinmek faydalı olacaktır. AİHM,
zihinsel ve ruhsal engellilerin zorla tedavisi konusunda AİHS’nin iş-
kence yasağını düzenleyen 3 üncü maddesi ile özgürlük ve güvenlik
hakkını düzenleyen 5 inci maddesini dikkate alarak karar vermek-
tedir. AİHM’nin psikiyatri hastanelerinde tutulan hastalarla ilgili iş-
kence yasağı çerçevesinde verdiği kararlarında zorla tedavinin tıbben
gerekliliğine vurgu yapılmakta ve bunun insanlık dışı veya onur kırıcı
olup olmadığı değerlendirmeye alınmaktadır.
32
Yakın tarihlerde verdiği kararlarında AİHM’nin bu yaklaşımını
koruduğu söylenebilir. Mahkeme, 2014 yılında Akopyan v. Ukrayna
kararında
33
Sözleşme’nin 5/1 maddesinin ihlal edildiğine karar verir-
ken yaptığı değerlendirmesinde kişinin akli dengesinin yerinde olma-
ması nedeniyle özgürlüğünden ancak üç şartın varlığı halinde mah-
rum bırakılabileceğini belirtmektedir. Buna göre kişi, akli dengesinin
yerinde olmadığının güvenilir uzman raporuna dayanması, zihinsel
rahatsızlığının zorunlu kapatmayı gerektirir derecede olması ve ka-
palılık halinin devamının rahatsızlığın kalıcılığına bağlı olması şart-
larının varlığı halinde ancak özgürlüğünden mahrum edilebilecektir.
Söz konusu davada Mahkeme bu şartlar çerçevesinde, başvurucu-
nun talebine rağmen psikiyatri hastanesinden taburcu edilmemesini
Sözleşme’nin 5/1 (e) hükmünün ihlali olarak değerlendirmiştir.
Yine benzer yöndeki Lazariu v. Romanya kararında
34
Mahke-
me, başvurucunun bir psikiyatri kurumuna zorunlu olarak yatırıl-
31
Erhan Temel, “Alman Hukukunda Psikiyatri Hastası- Hekim İlişkisi”,
Ankara
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD)
, 61(2), 2012, s. 791.
32
Konuyla ilgili örnek kararlar için bkz. Gilles Dutertre, Avrupa İnsan Hakları Mah-
kemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Konseyi Yayınları, Strasbourg Cedex,
Kasım 2003, s. 59-60.
33
ECHR, 5th Section, 05.09.2014, Case of Akopyan v. Ukraine, Application no.
12317/06,
http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search,(Erişim tarihi:
19.12.2014)
34
ECHR, 3rd Section, 13.11.2014, Case of Lazariu v. Romania, Application no.
31973/03,
http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search,(Erişim tarihi:
20.12.2014)