TBB Dergisi 117.Sayı

Türkiye’de Zihinsel veya Ruhsal Engellilerin “Zorla” Tedavisinin Eleştirisi

Diğer Avrupa ülkelerinde ise, konuyla ilgili yasal düzenlemeler bulun-

makla birlikte farklı kriterlerin kullanıldığı dikkat çekmektedir. Belçi-

ka, Fransa, Almanya ve Hollanda’da psikiyatrik rahatsızlıkları olanların

zorla tedavisinde hastanın kendisi veya toplum için “tehlikeli” olması

kriteri uygulanırken; İngiltere, İsviçre, İsveç ve Norveç’de zorla tedavi

için “tedavi gereksinimi” kriteri kullanılmakta; Danimarka, Finlandiya,

İrlanda ve Portekiz’de ise, hem tedavi gereksinimi hem de tehlikelilik

kriterleri dikkate alınarak hastalar zorla tedavi edilebilmektedir. Özel

yasal düzenlemenin bulunmadığı İtalya ve İspanya’da tedavi gereksini-

mi ölçütü dikkate alınırken, Yunanistan’da ise yer verdiğimiz iki krite-

rin kullanıldığı belirtilmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD)

de zihinsel ve ruhsal engellilerin zorla tedavisinde tehlikelilik kriteri

uygulanmaktadır. Ancak Avrupa ülkeleriyle kıyaslandığında, ABD’de

kişi hak ve özgürlüklerinin özellikle ruhsal hastalıkların tedavisinde

daha ön planda olduğu, hastaneye yatırılarak tedavinin özgürlükleri en

çok kısıtlayan yol olarak değerlendirildiği ifade edilmektedir.

ABD’de

psikiyatri hastalarının hastanede tutulması ile ilgili düzenlemelerin

eyaletlere göre farklılık gösterebildiği, ancak genel olarak “acil yatırma”,

“gözlem amacıyla yatırma” ve “uzamış gözetim” olmak üzere hastane-

de istemsiz yatırılmanın hangi meslek grubu tarafından başlatılacağına

ilişkin çeşitli yatırma sistemlerinin bulunduğu ve zorla tedavi için mah-

kemeden ayrı bir izin alınması gerekmediği belirtilmektedir.

Avrupa ülkelerinden Almanya ise konuyla ilgili ayrıntılı düzenle-

melere yer veren önemli ülkelerden bir diğeridir. Alman hukukunda

her şeyden önce zorla tedaviyle sonuçlanan bir psikiyatri hastalıkları

listesi yoktur. Ancak kaynağı Alman Anayasası’nda bulunan “hasta-

nın kendi geleceğini belirleme hakkı”nın gereği olarak hastanın has-

talığıyla yaşama hakkı bulunduğu ve rıza ehliyeti olan hastanın zorla

tedavisinin hukuka aykırı olduğu belirtilmektedir.

Psikiyatri hasta-

sının zorla tedavisinin tehlikelilik ölçütüne bağlandığı Alman huku-

Rahime Aydıner- Mine Şehiraltı, “Çözümlenmemiş Bir Konu: Psikiyatrik Bozuk-

luğu Olan Hastanın Gönülsüz/Zorla Tedavi Edilmesi,

Psikiyatri Hemşireliği Dergi-

si,

1(1), 2010, s. 40.

Rasim Arıkan, “Ruh Hastalığı Nedeniyle Tehlikelilik: Hukukçukar ve Hekimlerin

İşbirliğini Gerektiren Bir Konu”,

Ankara Barosu Dergisi,

2002-1, s. 217.

E. Ahşen Oktay, “Psikiyatride Hastanın Zorla Hastaneye Yatırılması Ve Tedavisi-

nin Hukuki Boyutu”,

www.turkhukuksitesi.com

, s. 8-9, (Erişim Tarihi: 16.07.2014)

Erhan Temel, “Alman Hukukunda Psikiyatri Hastası- Hekim İlişkisi”,

Ankara

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD),

61(2), 2012, s. 785.