416 / 453
TBB Dergisi 2015 (117)
Yahya Berkol GÜLGEÇ
415
yola çıkarak UAD’nın hukukî tespitlerinin üstün tutulması gerektiği
kanısına doğrudan ulaşmak yanlıştır. Bu sonuca ulaşılsa ve uygula-
mada UAD’nın kararına uyularak, Güvenlik Konseyi’nin kararı gözar-
dı edilse dahi, buna dayanarak Güvenlik Konseyi kararının hukuken
ortadan kalktığını söyleyebilir miyiz?
Kanımızca, ne çekişmeli yargı yetkisi bakımından ne de danış-
ma görüşleri açısından UAD’nın diğer BM organlarının kararlarını
temyizen inceleme yetkisi bulunmamaktadır. Böyle bir yetki ne ilgili
mevzuatta ne de Divan içthiadında benimsenmiştir. Divan’ın belirli
bir temyizen inceleme kudretine sahip olmasının uluslararası hukuk-
ta hukukun üstünlüğünün geçerli olması için faydalı olacağı açıktır.
Ancak, böyle bir yetki mevzuatta gerekli tadiller gerçekleştirilmeden
UAD tarafından kullanılamaz. Bu yetkinin UAD içtihadı tarafından
benimsenmesi Divan’ın yetki aşımında bulunduğunu gösterir. Dolayı-
sıyla, doktrindeki hukuken UAD’nın Genel Kurul ve Güvenlik Konse-
yi kararlarını temyizen inceleyebileceği yönündeki görüşler, kanımız-
ca isabetsizdir.
SONUÇ
Forum prorogatum
UAD’nın çekişmeli yargı yetkisini kişi bakımın-
dan genişleten bir uygulamadır. UAD’nın dayandığı pozitif hukuk
metinleri olan BM Şartı ve UAD Statüsü’nde bu uygulamaya açık te-
mel oluşturacak bir hüküm bulunmasa da yukarıda belirtildiği üzere
Statü’nün 36(6) maddesinin dolaylı olarak bu uygulamaya açık kapı bı-
raktığı savunulabilir. Böyle düşünüldüğünde dahi, uyuşmazlığa taraf
bir ülkenin Divan’a hitaben yazdığı dilekçede davanın esasına ilişkin
savunmalara yer vermiş olması, çekişmeli yargı yetkisinin doğması
için tarafın “açık” rızasını arayan İçtüzük uyarınca yeterli değildir.
Bununla beraber sırf yetki itirazında bulunulmadığından ötürü çe-
kişmeli yargı yetkisinin kabul edildiğini varsaymak da isabetsizdir.
Özellikle
forum prorogatum
un bu iki uygulamasının hukuksuz olduğu
kanaatindeyiz.
Divan’ın danışma görüşü verme yetkisine ilişkin de genişletme ça-
baları bulunsa da bu çabalar çoğunlukla doktrin çevrelerinde ortaya
çıkmakta ve Divan tarafından içtihat yoluyla benimsenmemektedir.