183 / 421
Ulusal ve Uluslararası Yasal Düzenlemeler ile Basın Etik İlkeleri Işığında “Yalan Haber Neşri”
182
II. BASIN ETİK İLKELERİ AÇISINDAN YALAN HABER
1938 yılında faaliyete başlayan ve “zorunlu”
40
üyelik sistemini
uygulayan tek özdenetim mekanizmamız olan Basın Birliğinin 1946
yıllarında,
41
1960 yılında kurulan
42
Basın Şeref Divanının da 1967 yı-
lında sona ermesi sebebiyle, ülkemizde bugün hâlen faaliyette olan öz-
denetimmekanizmaları; Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Basın Konseyi,
Medya Etik Konseyidir. Önemli bir özdenetim uygulaması olması açı-
sından Basın Şeref Divanına da yer verilmek sureti ile anılan Cemiyet
ve Konseylerin deklare basın ettiği etik ilkelerindeki gazetecileri yalan
haber neşrinden men eden düzenlemelerini ve kendilerine bu konuda
yapılan başvurular incelenmiştir.
1. Türkiye’deki basın özdenetim mekanizmalarının deklare ettiği
basın etik ilkelerine baktığımız zaman, ilk olarak karşımıza 24.07.1960
tarihinde Basın Şeref Divanı tarafından kabul edilen Basın Ahlak Ya-
sası gelir. Anılan düzenlemenin 3. ve 5. maddeleri
43
geçerli olduğu dö-
nem itibariyle TCK 161. madde/son fıkranın yürürlükte olduğu bir dö-
nem olduğu halde, halkı telaş ve heyecana dûçar etmesi şartına bağlı
kılmaksızın her türlü yalan haberi men ediyor olması, konuya verdiği
önemi gösterir niteliktedir.
Basın Şeref Divanı 1960-1967 yılları arasında faaliyette olup bu dö-
nem içinde gelen 148 başvurunun 72’si anılan ilkelere aykırı bulun-
makla beraber en fazla ihlal edilen maddenin 2. Maddesi olduğu belir-
tilmiştir.
44
Toplam beş bentten oluşan 2. maddenin (d) bendinde iftira
bulunmakla beraber yalan haberden neşrinden dolayı kayda değer bir
başvurunun olmadığı sonucuna varabiliriz.
2. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) Yönetim Kurulunda
18.11.1998 tarihinde kabul edilen ve günümüzde hâlen geçerlili-
40
Murat.Özgen, a.g.e., s.179
41
Murat Özgen, a.g.e., s.185
42
Murat Özgen, a.g.e., s.200
43
Basın Ahlak Yasası 3.madde: “Haberlerde ve olayları yorumlamada hakikatten,
tahrif veya kısaltma yoluyla maksatlı olarak ayrılınamaz, doğruluğu şüphe uyan-
dırabilen ve tahkiki gazetecilik imkanları içinde bulunan haberler, tahkik edilme-
den ve doğruluğundan emin olunmadan yazılamaz.”( Murat Özgen, a.g.e., s.265)
Basın Ahlak Yasası 5. madde: “Haber başlıklarında haberin ihtiva ettiği hususlar
tahrif edilemez.”
44
Murat Ögen, a.g.e., ss.270-271