193 / 421
Ulusal ve Uluslararası Yasal Düzenlemeler ile Basın Etik İlkeleri Işığında “Yalan Haber Neşri”
192
ve başka kaynaklarca doğrulatılan verilerle haberlerin hazırlanması,
bunun mümkün olmadığı hallerde editör ve bazı hallerde de hukuk
danışmalarına başvurulması gerektiği belirtilmektedir.
Yalan haberin yayımlanmayıp doğru habercilik anlamında etik
ilkelerin ifade ediliş tarzları bakımından önce çıkan ülkeler; Litvanya,
Finlandiya ve Polonya olup ilgili cümleler aşağıda aynen alınmıştır:
Litvanya Gazetecilerinin Etik Kurallarında “
Haber, doğrulanabilir
ve delillendirilebilir doğrular üzerinde kurulmuş bilgiye haiz olduğu takdirde
haberdir.”
şeklinde olup haberlerin; ancak somut deliller olduğu zaman
yayımlanması gerektiği sonucuna götürecek bir maddedir.
Finlandiya’nın “Doğru Gazeteciliğin Ana Hatları” adlı etik kural-
ları arasındaki
“Doğru gazetecilik, aynı zamanda bir gazetecinin konusuyla
ilgili olan önemli kanunları, yönetmelikleri, uluslararası anlaşmaları ve ka-
rarnameleri iyi şekilde bilmesini gerektirir.”
şeklinde olup bu madde aynı
zamanda, gazetecilerin yalan haber neşrinin bir sebebinin de iç hu-
kukun ve ülkenin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların bilinmemesi
olduğunu ifade etmektedir.
Polonya “Ahlak İlkeleri başlıklı etik ilkelerinde ise,
“Herhangi bir
neden, baskı ya da esin sebebiyle yanlış ya da doğrulanmamış bilginin veril-
mesi hakkı yoktur.”
şeklinde olup konuyu “hak” kavramı çerçevesinde
değerlendirmiştir. Ayrıca, aynı ilkeler içinde, ilkelerin ihlali halinde,
Yetkili Gazeteciler Mahkemesi tarafından ceza verilmesinden de bah-
setmektedir.
Etik ilkelerin, yargıda kullanılması ABD’deki bir davada da söz
konusu olmuştur. Şöyle ki, 1997 yılında FOX TV’de çalışan iki muhabir,
yöneticilerinin, süt ürünlerinde kullanılan RBG hormonuna ilişkin
haberinde, RGB hormonu üreticisi Monsanto’nun yalan bilgiler içeren
ifadelerinin kullanılması isteğini, halk sağlığını tehlikeye atacak nite-
likte yalan haber olması sebebiyle kabul etmemesi üzerine işten atıl-
ması neticesinde açılan davada yerel mahkeme, gazetecilerin, yalan
haber yapmalarını engelleyecek bir kanunun olmaması sebebiyle FOX
TV’nin savunmasına itibar ederek karar vermişse de temyiz netice-
sinde üst mahkemece verilen 2003 tarihli karar gereği yerel mahkeme
kararı bozulmuştur ve bozma kararının gerekçesi, gazetecilerin yalan
haber yapmamasını yasaklayan ayrı bir kanuni düzenlemeye gerek ol-