190 / 421
TBB Dergisi 2015 (118)
Tülay PARLAK
189
II. ULUSLARARASI DÜZEYDE ve YABANCI ÜLKELERDE
BASIN ETİK İLKELERİ AÇISINDAN YALAN HABER :
1. ULUSLARARASI DÜZEYDE BAZI DÜZENLEMELER:
Etik ilkelerin, uluslararası düzeyde yapılması; basının faaliyetle-
rinden dolayı mağduriyetlerin “uluslararası düzeyde” olduğunu gös-
terir. Sadece yalan haber neşriyle ilgili olarak 1900’lerin başında baş-
lamıştır. Şöyle ki, bir devletin basınında, diğer bir devlet(ler)e ilişkin
olarak yayımlanmış yalan haberlerle mücadele etmek amacıyla, BM’in
temeli sayılan ve 1946 yılında dağılmış olan “Milletler Cemiyeti”
69
1927 yılından itibaren birçok toplantı yapılmış ve çözümün ne olacağı
hususu tartışılmıştır. Çözüm olarak ileri sürülen önerilerden biri, ya-
lan haber neşrinin hemen akabinde, derhal ve bol bir şekilde doğru
haberlerin neşrinin en etkili yöntem olduğudur.
70
Ayrıca, devletler ara-
sında imzalanması için de bir metin hazırlanmış; ancak, daha sonra
Almanya ve o dönemin sol görüşlü bazı ülkeleri tarafından imzadan
imtina edilmiştir.
71
Basının faaliyetlerindeki özgürlüğün sınırsız olmaması, 1947 yılın-
daki Hutchins Komisyonu raporu neticesinde şekillenmeye başlayan
toplumsal sorumluluk anlayışının
72
yanı sıra, uluslararası alanda da
tezahür etmiş ve 1973 yılında yapılan İletişim Sempozyumunda konu-
şan Finlandiya Devlet Başkanı Urho Kekkonen tarafından, sorumlu-
luk anlayışının ihmal edilmiş olduğu belirtilmiş ve başıboş bir özgür-
lük modeli yerine “
özgür ve dengeli haber akışı/özgür ve sorumlu iletişim”i
n
olması, başka bir ifade ile, uluslararası iletişimin, bir sorumluluk site-
mine bağlanması gerçekleştirilmesi gündeme getirilmiştir.
73
Bu görü-
şün temelinde yatan düşünce, haberleşme özgürlüğünün, devletlerin,
diğer devletlere ve uluslararası topluma karşı yükümlü olduğu sorum-
lulukları ortadan kaldırmadığıdır.
74
KİA’larının faaliyetlerine ilişkin
standart oluşturmasına yönelik hazırlanan ve kimi taslak olarak kalıp
69
http://tr.wikipedia.org/wiki/Milletler_Cemiyeti,Erişim Tarihi: 07.02.2014
70
Sulhi Dönmezer, Matbuat Suçları, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1946, s.83
71
Detaylı bilgi için bkz. S. Dönmezer, Matbuat …, s. 85
72
Murat Özgen, a.g.e, s.130
73
Mahmut Oktay, Kitle İletişim araçlarının Uluslararası Sorumluluğu ve İletişim
Ahlak Kuralları, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İstanbul, 1990, ss.116-117
74
Mahmut Oktay, a.g.e., s. 295