TBB Dergisi 118.Sayı

Ulusal ve Uluslararası Yasal Düzenlemeler ile Basın Etik İlkeleri Işığında “Yalan Haber Neşri”

190

kimisi yürürlüğe gire bazı uluslararası belgeler hazırlanmış olup bun-

ların içinde hemen hemen hepsi yalan haber neşrini yasaklamaktadır.

Bunların arasında en dikkat çekici olan, BM Genel Kurulunda kabul

edilip 1962 yılında yürürlüğe giren Uluslararası Düzeltme Hakkı Söz-

leşmesi olup Sözleşmenin 1. maddesinde taraf devletlerden birisi, bir

ülkeden diğerine iletilen veya uluslararası dolaşıma giren bir yalan

haberin olduğunu iddia ederse, haberi yayınlayan taraf devlete, ger-

çek versiyonunun (communiqué) gönderilmesi hakkı verilmiştir. Bu

gerçek versiyonu alan taraf devlet de, ülkesindeki KİA’larına bunu

vermek zorundadır.

Ancak bu tip sözleşmeler, bağlayıcı nitelik ka-

zanmamış olup içeriğindeki konularla ilgili düzenlemeler iç hukuka

bırakılmıştır.

Son olarak, Nordenstreng’in 50 iletişim etik ilkesi üzerinde yap-

mış olduğu bir çalışma sonucundan bahsetmekte fayda var. Anılan ça-

lışmada 44 uluslararası metin arasında ise 19’unda bu ilke bulunmakla

beraber, 50 etik ilke üzerinde yapılan içerik analizine göre, doğruluk/

dürüstlük ilkesinin, metinlerin 49’unda yer almasına karşın sadece

4’ünde uluslararası yükümlülük taşıdığı görülmüştür. Bu durum gös-

termektedir ki, basın etik ilkeleri, daha çok ulusal bazda ve uygula-

mada ele alınmakta ve uluslararası sorumluluklara ilişkin hükümler

konusunda zayıf kalmaktadır.

2. YABANCI ÜLKELERDEKİ BASIN ETİK İLKELERİ

AÇISINDAN YALAN HABER:

Basın etik ilkeleri, ülkelerin içinde bulunduğu siyasi, toplumsal

sorunların da etkisi ile şekillenmekte

olup ABD, Almanya, Bosna

Hersek, Danimarka, Ermenistan, İspanya, İzlanda, Avusturya, Belçi-

ka, İngilere, İrlanda, Holanda, İtalya, Norveç, Portekiz, Hırvatistan,

Moldova, Slovak, Beyaz Rusya, Litvanya, Sırbistan, Slovenya, Finlan-

Mahmut Oktay, a.g.e., ss. 283-284

Mahmut Oktay, a.g.e., s. 335

Mahmut Oktay, a.g.e, ss.374-375

Örneğin, Bosna Hersek Basın Etik Kurallarından, etnik, kültürel, dini çeşitliliğe

saygı; ABD’nin etik ilkelerinde ise ifade özgürlüğü ve fikir çeşitliliği (Gazeteciler

Derneği’nin yayımladığı ilkelerden biri olan, itici bulunsa dahi görüş alış-verişinin

desteklenmelisi yükümlülüğünün getirilmesi gibi) vurgulanmaktadır. (Bkz. Zakir

Avşar ve E. Emre Kaya, Medyanın İffeti, Altınpost Yayıncılık, Ankara, 2013)