258 / 421
TBB Dergisi 2015 (118)
Selin SERT
257
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun m.40 hükmü ile cinsiyet de-
ğişikliği ile ilgili düzenleme yapılmıştır.
6
Kanun koyucu cinsiyet deği-
şikliği ile ilgili düzenlemeyi kişisel durum sicili (nüfus kütüğü) ile ilgi-
li görerek bu bölümde IV. Düzeltme kenar başlığı taşıyan m.40 hükmü
ile düzenlemiştir.
7
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun m.40 hükmüne göre; cinsi-
yet değiştirmek isteyen kimse mahkemeye şahsen başvurarak cinsi-
yetinin değiştirilmesini talep edebilecektir. Mahkeme bu istem kar-
şısında cinsiyet değişikliğine izin verebilmek için istem sahibinin 18
yaşını doldurmuş olması, evli olmaması, transseksüel yapıda olup cin-
siyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu ve üreme ye-
teneğinden sürekli olarak yoksun bulunduğunu bir eğitim araştırma
hastanesinden alınacak resmi bir sağlık kurulu raporuyla belgelemiş
olması şartlarını arayacaktır.
Bu izni alan başvuru sahibi yani cinsiyet değiştirmek isteyen kişi
tıbbi yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı sonucunda
cinsiyetini değiştirdiğini ispat ederek nüfus sicilinden cinsiyetinin de-
ğiştirilmesini talep edebilecektir
8
.
vd; Hüseyin Hatemi: Kişiler Hukuku, İstanbul 2013, s. 76-77.
6
Medeni Kanun m.40 hükmünün gerekçesinde neden Eski Medeni Kanun m.29
hükmünün değiştirildiği şu şekilde açıklanmıştır: “ Yürürlükteki 29. Maddenin
ikinci fıkrası gereğince cinsiyet değişikliği dolayısıyla nüfus sicilinde gerekli de-
ğişikliğin yapılabilmesi için kişinin önceden cinsiyet değiştirmesi bu değişikliğin
resmi sağlık kuruluna dayandığının belgelendirilmesi yeterli görülmüştür. Mad-
de bu şekliyle mahkemeye kişinin cinsiyetinin değiştirilmesi sonucu nüfus sicilin-
de değişiklik yapma konusunda bir takdir yetkisi vermemekte, mahkemeyi adeta
bir onay makamı haline getirmektedir. Bu durum gelişigüzel cinsiyet değişiklik-
leri sonucu mahkemelerimizi adeta emrivaki ile karşı karşıya bırakmaktadır. Bu
amaçla yeni düzenlemede cinsiyet değiştirmek isteyen kişinin bu değişikliğe git-
meden önce bizzat mahkemeye başvurması zorunlu kılınmış mahkemenin böyle
bir izni verebilmesi bazı koşullara bağlanmak suretiyle yürürlükteki 29. Madde-
nin ikinci fıkrasında olduğu gibi gelişigüzel cinsiyet değişikliklerinin önüne geçil-
mek istenmiştir”.; Dural- Öğüz, s. 125.
7
İpek Sağlam, Türk Medeni Kanunu Madde 40 Üzerinde Bir Değerlendirme”,
EÜHFD,
C.VIII, S.3-4, s.455 vd.; Jale G. Akipek- Turgut Akıntürk- Derya Ateş
Karaman, Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, İstanbul
2012, s. 493; Aksi görüş için bkz. “Cinsiyet değişikliği kişisel durum sicilinin dü-
zeltilmesi ile ilgili olmayıp, daha geniş kapsamlı olarak kişiliği yakından ilgilen-
dirdiği ve şartlarının da etraflı olarak sınırlandırılması gerektiği için özel bir ka-
nunla düzenlenmesi gerekirdi”.; Mustafa Dural- Tufan Öğüz, Türk Özel Hukuku,
Cilt II, Kişiler Hukuku, İstanbul 2013, s. 122.
8
Oğuzman- Seliçi- Özdemir, s. 166-167.