119

Danıştay İçtihatları Birleştirme Usulünün Formel İşleyişi Üzerine

116

kuki aygıt, hâkimler eliyle taraflar arasında adaletin, hakkaniyetin ve

nesafetin uygulanabilmesine olanak sunmaktadır. Takdir yetkisinin

bulunmaması halinde, hâkimin hareket alanı daralacak, kendisinden

beklenen rolü yerine getiremeyecek ve normların hukukun genel ilke-

leri ve adalet ile yumuşatılması mümkün olmayacaktır.

Bununla birlikte, hâkimin takdir yetkisinin çok geniş tutularak bu

konuda sınırlandırmaya gidilmemesi halinde, hukuki güvenlik ilkesi-

nin mahkeme kararlarıyla ihlal edilmesi tehlikesi söz konusu olabilir.

Takdir yetkisini dengeleyen en önemli araçlardan biri, hâkimin daha

önce verilen kararlarla hukuken olmasa da ahlaken kendisini bağlı

hissetmesidir.

Mahkemelerden bir hukuk normunun benzer olaylar-

da aynı şekilde yorumlanmasını beklemek doğaldır. Başka bir ifadeyle

aynı normun benzer maddi olaya uygulanması sırasında farklılığa gi-

dilmesi mahkemeler için bir eksikliktir.

Bununla birlikte, aynı normun aynı olaya farklı uygulanmasını

meşru kılacak bir takım nedenler de olabilir. Yaşayan bir aygıt oldu-

ğu gerçeğinden hareketle hukukun günün koşulları dikkate alınarak

yorumlanması ve koşulların değişmesi halinde normun önceki yoru-

mundan farklı bir sonuca ulaşılması mümkündür.

Bu nitelikteki bir

değişimin, bir veya sayısı belli bir uyuşmazlık için değil, bundan son-

raki tüm uyuşmazlıkları kapsayacak nitelikte uygulanması gerekir.

Dolayısıyla koşulların değişimine bağlı içtihattaki değişim, hukukun

gelişimine ve sağlıklı bir hukuk sisteminin varlığına işaret eder.

Türk idare hukukunda, hukuki istikrarı ve eşitliği sağlama adına

bulunan dengenin adı içtihatları birleştirmedir.

Avrupa örneklerinde

Ahlaki bağlılık kavram ile kast edilen, meşru ve açıklanabilir bir gerekçe olmadan

mahkemelerin önceden verdiği kararları devam ettirmesi konusundaki iradesidir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarındaki istikrarın nedeni, yeni yargıçla-

rın önceki yargıçlar tarafından verilen kararlara ahlaki bağlılığıdır.

E.B./Fransa, AİHM, No. 43546/02, 22.1.2008, p. 92.

Bu usulün adının ne olması gerektiği hususu açıklanmaya muhtaçtır. Usulün adı

için “içtihatları birleştirme” ya da “içtihadı birleştirme” ifadelerinden hangisinin

kullanılması daha doğru olacaktır? Sentaktik ve semantik olarak daha doğru olan

hangisidir? Terminoloji konusunda mevzuatta tam bir uyum bulunmamaktadır.

1859 sayılı Kanunda “içtihat” kelimesi kullanılmış ve kelime “lar” eki almamışken,

521 sayılı Kanun ile 2575 sayılı Kanunda çoğul ekli olarak “içtihatlar” kelimesi kul-

lanılmıştır. 2797 sayılı Yargıtay Kanunu da “içtihatlar” kelimesi geçmektedir. Da-

nıştay uygulamasında da, her iki kelimenin eş zamanlı ve eş anlamlı olarak kulla-

nıldığı görülmektedir. Sözcük anlamı itibarıyla içtihat şu şekilde tanımlanmakta-