TBB Dergisi 120.Sayı

125 / 617

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi’nin Basın Özgürlüğüne... 124
siyaset ve hukuk alanları ile sınırlı olmadığı, basının bir ticari işletme
olarak siyasal iktidarların mali ve ekonomik baskılarına da açık oldu-
ğu, hatta siyasal iktidarların ödüllendirme yöntemini de bir denetim
mekanizması olarak kullandıkları ileri sürülmektedir.101 Iktidarların
sansürden, pul vergisine, matbaa araçları ve kagıt üzerindeki gümrük
vergilerinden müsadereye kadar basını denetim altında tutacak her
türlü ekonomik ve siyasi aracı kullanarak yandas bir basın yaratmaya
çalıstıkları ifade edilmektedir.102 Basın özgürlügünü kısıtlayan uygu-
lamalardan biri de yayın yasaklarıdır.103 Iktidarlar yalnızca medyanın
içinde islev gördügü yasal çerçeveyi daraltarak basın özgürlügünü kı-
sıtlamakla yetinmeyip; basının haber içeriginde fiili olarak da denetim
uygulayabilmektedirler. Hükümetin hosuna gitmeyen haberler yapan
gazetecilerin isine son verilmesinin istenmesi104 ya da hükümet yanlısı
yazar ya da gazetecilerin medyada haber içerigini belirleyen yönetici
konumuna getirilmesine aracılık etmesi bu uygulamalar arasında gös-
terilmektedir.105
Basın özgürlüğü konusunda Herman ve Chomsky’nin “Demokratik
öğretiye göre, medya bağımsızdır ve kendini gerçeği bulmaya ve herkese du-
yurmaya adamıştır. Buna karşılık, eğer güçlü kesimler, halkın neyi seyredip
101 Raşit Kaya, İktidar Yumağı: Medya-Sermaye-Devlet, İmge Kitabevi Yayınları,
Ankara, 2009.
102 Uzun, age., s. 137.
103 Dönemin Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın, Temmuz 2014’te CHP Genel Baş-
kan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu’nun soru önergesine verdiği yanıtta, mahke-
melerce 2010’da 4, 2011’de 36, 2012’de 43, 2013’te 42 ve 2014 yılının ilk altı aylık
döneminde 24 olmak üzere toplam 149 yayın yasağı kararı alındığını açıkladığı
ve Deniz Feneri Davası, Musa Anter Davası’ndaki JİTEM listesi, şike soruştur-
ması, Reyhanlı patlamaları, yolsuzluk soruşturmalarının ikinci dalgası, dönemin
başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın çalışma ofisindeki dinleme cihazlarına ilişkin
soruşturma, MİT’e ait olduğu öne sürülen TIR’lara ilişkin soruşturma, Bingöl sui-
kastı, Yüksekova’da üç askerin öldürülmesi, Dışişleri Bakanlığı’ndaki toplantının
ses kayıtları, Uludere olayı, Aktütün saldırısı dahil birçok dava ve soruşturma-
ya gündemde oldukları dönemde yayın yasakları getirildiği ifade edilmektedir.
Bu yönde bkz. Sinan Onuş, “10 Soruda Yayın Yasakları”, erişim tarihi 22..6.2015,
104 Yakın bir tarihte ülkemizde bazı gazetecilerin Gezi Parkı protestocularının ta-
leplerine sempatiyle yaklasan haberleri nedeniyle istifaya zorlanmaları ve isten
çıkarılmaları basın üzerindeki baskıcı uygulamaların tipik bir örneği olarak gös-
terilmektedir. Bu yönde bkz. Ruhdan Uzun, “Medya-Siyaset İlişkileri: Türkiye’de
Savunucu Gazetecilik Olgusunun İncelenmesi”, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi
İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı 39, 2014, s.138.
105 Uzun, age., s. 139.