127 / 617
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi’nin Basın Özgürlüğüne...
126
sektöre girebilmenin kolaylaştırılması ve rekabet ortamının yaratılması basın
özgürlüğünü sağlamanın temel koşullarındandır. İhtiyaçları karşılamak ve ko-
şulları gerçekleştirmek kanun koyucunun görevleri arasındadır.
”
110
Devletin pozitif yükümlülüğü konusunda AİHM’nin Özgür Gün-
dem / Türkiye Kararı da önem arzetmektedir. Söz konusu kararda
Yüksek Mahkeme, “
Demokrasinin işlemesinin ön şartlarından biri olan
ifade özgürlüğünün etkin bir şekilde kullanılması, sadece devletin müdahale
etmeme görevine dayanmamaktadır; bireyler arasındaki ilişkilerde bile koruma
tedbirleri almayı gerektirebilmektedir. Pozitif bir sorumluluğun var olup ol-
madığına karar verirken, Sözleşmeyle toplumun genel çıkarı ve bireyin çıkarı
arasında ulaşılmaya çalışılan dengeye önem verilmelidir. Bu sorumluluk ka-
çınılmaz olarak sözleşmeci devletlerde var olan farklı durumlara, modern top-
lumların idare edilmesiyle ilgili zorluklara, öncelikler ve kaynaklar hakkındaki
seçimlere bağlı olarak değişiklik gösterecektir. Böyle bir sorumluluk yetkililer
için imkansız veya adil olmayan bir yük oluşturduğu şeklinde yorumlanma-
malıdır.
” değerlendirmesinde bulunmaktadır.
111
VI. Sonuç
Demokrasinin temel unsurlarından biri olarak kabul edilen basın,
günümüzde kamuoyu üzerinde sahip olduğu etki ve öneme parallel
olarak yasama, yürütme ve yargının yanında, “Dördüncü Erk” olarak
adlandırılmaktadır.
112
Basının temel rolü, devleti denetleyen bir kamu
gözcüsü olmasıdır; böylece devlet iktidarının uygulanmasındaki kötü
uygulamalar gözler önüne serilebilmektedir. Bağımsızlığını koruyan
basın, hem haber, düşünce ve bilgileri yorumlayarak ve değerlendire-
110
AYM, E. 1997/19, K. 1997/66, K.T. 23.10.1997.
111
Özgür Gündem/Türkiye Davası,
h t t p : / / h u d o c . e c h r . c o e . i n t / s i t e s / e n g / P a g e s / s e a r c h .
aspx#{%22fulltext%22:[%22ozgur%20g%FCndem%20turkey%22],%22documen
tcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22item
id%22:[%22001-58508%22]}, parag. 43.
112
Thomas Carlyle’a göre, ilk olarak İngiliz parlamenter Edmund Burke 18. yüzyılın
sonlarında parlamentodaki basın balkonu için dördüncü güç terimini kullanmış-
tır. Bu yönde bkz. Mark Hampton, “The Fourth Estate Ideal in Journalism His-
tory”, The Routledge Companion to News and Journalism, ed. Stuart Allan, New
York: Routledge, 2009, s. 3-4.
O dönemlerden itibaren de resmi siyasal yapı ne olursa olsun, “dördüncü güç”
kavramı, basının resmi bir nitelik taşımayan rolünün sahip olduğu siyasal gücü
anlatmak için kullanılmıştır.