178 / 617
TBB Dergisi 2015 (120)
Ali ALTINTAŞ
177
Kamu yönetimi sözlüğünde protokol, kimi kurumların ve o ku-
rumların yöneticilerinin resmi ilişkilerini ve törensel etkinliklerini
düzenleme, törene katılanların öncelik ve sonralık durumuna göre
yerlerini belirleme, törensel davranışları ve kuralları saptama olarak
tanımlanmıştır.
15
Bir başka tanıma göre protokol, kamu görevlisinin, bu sıfatla tören
ve benzeri durumlarda uymak zorunda olduğu davranış biçimidir.
Bunların tamamı protokol kurallarını oluşturur.
16
Protokolün genel kabul gören tanımı ise şu şekildedir; “Protokol,
törenlerde ve resmi ilişkilerde tefrişat ve öncelikler konusunda uygu-
lanacak kaideler bütünüdür.”
17
Kamusal yaşamda bütün toplantı, tören, konferans vb. etkinlikler;
bireysel, kurumsal, ulusal ve uluslararası tüm ilişkiler ve görüşmeler;
kabul, ziyaret ve ziyafetler daima protokol kurallarına uygun olarak
düzenlenir. Bu protokol uygulamalarının uygulanış biçimi, eğitim gibi
diğer kültürel aktarım araçları yanında, bir siyasal kültürün otoriter,
totaliter ya da demokratik olarak gelişmesinde ve kurumsallaşmasın-
da belirleyici olur.
18
Türkiye’nin protokol kuralları ayrıntıları ile ele alındığında; Türk
siyasi kurumunun asker-sivil bürokratik vesayet altında bulundurul-
duğu; oturma düzenlerinin ve davranış kalıplarının buna göre şekil-
lendirildiği ileri sürülebilir.
19
Fransa-İspanya ve Fransa-Rusya arasın-
da yaşanan tarihi olaylarda görüldüğü gibi devletlerarası ilişkilerde
ve diplomaside protokol uygulamalarının yol açtığı en büyük sorun,
“öncelik hakkı” ya da “önde gelme sırası” uygulamalarında ortaya çı-
kar. Ancak, “öncelik hakkı” ya da “önde gelme sırası” uygulaması bir
15
Aytürk, s. 6.
16
Mehmet Aldan, Necdet Uygun ve Şükrü Er, “Protokol ve Görgü Kuralları”,
İdarecinin Sesi Dergisi
, C.12, S. 69 (Temmuz-Ağustos 1998), ss. 45-47, s. 45.
17
Altınöz ve Tutar, s. 9.
18
Akman.
19
Sivil demokratik kurumve kişilerin askeri otoriteye biat seremonilerine, 2010 yılına
kadar yapılan 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlamalarında rastlanır. Genelkurmay
Başkanı tören alanına girerken “Genelkurmay Başkanı gelmiştir” anonsu ile
protokol heyeti ayağa kalkar; Meclis Başkanı, Başbakan ve kabinesi, canlı yayında
ve halkın huzurunda, tebrikat sırasına girerek Genelkurmay Başkanını tebrik
ederler. Bu durumun bazı bakanları rahatsız etmesi üzerine 2010 yılında tebrikatı
kabul etme işini Başbakan ve Meclis Başkanı üstlendi (Akman).