346 / 473
TBB Dergisi 2015 (121)
M. İhsan SEÇKİN
345
sinin kurulmasına, içeriğine ve sona ermesine ilişkin tüm koşullar
2
,
bu kapsamda ücret, ücret ekleri, sosyal ve ekonomik haklar, iş sağlığı
ve güvenliği kuralları, işin ne zaman ve nerede görüleceği, çalışma
süreleri, çalışma mekânı gibi iş sözleşmesinin asli ve tali unsurları
bir işyerinde çalışma koşullarını oluşturmaktadır.
3
Dolayısıyla çalış-
ma koşulları, hem işverenin hem de işçinin tabi oldukları hak ve yü-
kümlülükleri saptar. İş sözleşmesinde yokluğu halinde sözleşmenin
kurulmasının söz konusu olmayacağı şartlar esaslı unsur niteliğini
taşırken, doğrudan doğruya işin ifası ile ilgili olmamakla beraber, iş
ilişkisinden dolayı tabi olunan kurallar, esaslı olmayan unsurları içe-
rir.
4
Çalışma koşullarının hukuki temellerini oluşturan kaynaklar ise
hiyerarşik bir yapı içerisinde, üst sıradan alta doğru sıralanmaktadır-
lar. Gerçekten Anayasa, kanun hükümleri, iş sözleşmesi, iş sözleşme-
sinin eki ve tamamlayıcısı niteliğindeki işyeri iç yönetmeliği, işyeri
uygulamaları ve işverenin yönetim hakkı bir bütün olarak işçinin
çalışma koşullarının hukuki alt yapısını oluştururlar. Taraflarca dü-
zenlenen sözleşme, işveren tarafından hazırlanan işyeri iç yönetme-
liği, işyeri uygulamaları ve işverenin yönetim yetkisi çerçevesinde
belirlenen çalışma koşulları, hiyerarşik piramidin en üst kademesin-
de yer alan anayasa ve kanun hükümlerine aykırı olamaz. Yasada
mutlak emredici herhangi bir hüküm bulunmaması şartıyla, çalışma
koşullarını belirleyen kaynaklar arasında çatışma olması durumun-
da ise işçinin yararına olan düzenleme ya da uygulamanın çalışma
koşulunu oluşturduğu varsayılır.
5
Belirtelim ki, İş Hukuku’na özgü
2
Münir Ekonomi, “Çalışma Şartlarının Belirlenmesi ve Değişen İlişkilere Uyumu”,
Kamu-İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi
, C.4, S.2, Ankara 1997, s.159
3
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 4.11.2009 tarih, 2009/9-146, K. 2009/974 sayılı
ilamında çalışma koşulları şöyle ifade edilmektedir: “İş sözleşmesinin esaslı un-
surları olan işçinin iş görme borcu ile bunun karşılığında işverenin ücret ödeme
borcu, çalışma koşullarının en önemlileridir. Bundan başka, işin nerede ve ne za-
man görüleceği, işyerindeki çalışma süreleri, yıllık izin süreleri, ödenecek ücretin
ekleri, ara dinlenmesi, evlenme, doğum, öğrenim, gıda, maluliyet ve ölüm yardı-
mı gibi sosyal yardımlar da çalışma koşulları arasında yerini alır. İşçiye özel sağlık
sigortası yapılması ya da işverence primleri ödenmek kaydıyla bireysel emeklilik
sistemine dahil edilmesi de çalışma koşullan kavramına dahildir. Aynı içerikte
Yarg. 9. HD., 27.10.2008., E.2008/ 29715 K. 2008/ 28944; Yarg. 9. HD., 18.1.2012,
E.2009/37886, K.2012/812; Yarg. 9. HD., 14.5.2014, E. 2012/10473, K. 2014/15633
4
Binnur Tulukcu,
“
Çalışma Şartlarında Esaslı Değişiklik
”
,
Prof. Dr. Sarper Süzek’e
Armağan
, Beta Basım Yayım, İstanbul 2011, s. 1102
5
Keser, Geçerli Sebep, s.341; YHGK, 19.11.2014, E.2014/9-1567, K.2014/936; Yarg. 9.
HD., 14.5.2014, E.2012/10473 K. 2014/15663; Yarg. 22. HD., 18.3.2014, E.2014/153
K. 2014/6458; Yarg. 9. HD., 18.1.2012, E.2009/37886 K. 2012/812