407 / 473
Yabancı Irk ve Millet İsimleriyle Soyadı Alınması Yasağı ve Anayasa Mahkemesi
406
2. Haklar Çerçevesinde Soyadı
a. Anayasa’nın 17. Maddesi Çerçevesinde Soyadı
Anayasa Mahkemesi 2525 sayılı Soyadı Kanunu’nun 3.maddesinin
Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasını incelerken ilk olarak soyadının bir
kişilik hakkı olması üzerinde durmuştur.
“
Bir kimsenin kimliğinin belirlenmesinde en önemli unsur olan soyadı,
vazgeçilmez, devredilmez, feragat edilmez ve kişiye sıkı surette bağlı bir kişilik
hakkıdır. Soyadı üzerindeki hak, mutlak haklardan olması nedeniyle herkese
karşı ileri sürülebilmekte ve yasayla özel olarak korunmaktadır
.”
6
Mahkeme soyadı üzerindeki hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir kişi-
lik hakkı olarak gördüğünü belirttikten sonra, kanun koyucunun bu
hak üzerinde bir sınırlama getirebileceği sonucuna varmıştır:
“
Soyadının, bir kimsenin kimliğini belirleme işlevi yanında ailesini ve so-
yunu belirleme, kişiyi başka ailelerin bireylerinden ayırt etme ya da kişinin
hangi kökene, topluluğa veya ulusa ait olduğunu belirleme işlevi de bulun-
maktadır. Bu işlevleri nedeniyle yasa koyucu
7
, nüfus kayıtlarının düzenli tu-
tulması, resmi belgelerde karışıklığın önlenmesi, soyun belirlenmesi, ailenin
korunması, ulusal birliğin sağlanması, dil ve dil kimliğinin korunması gibi
sebeplerle soyadı kullanımını yasal düzenlemelerle kural altına almaktadır.
Kamu yararı ve kamu düzeni gerekleri uyarınca soyadı kullanımına yapılan
bu müdahalede, Anayasaya uygun olmak koşuluyla yasa koyucunun takdir
hakkının bulunduğu açıktır
.”
8
Anayasa Mahkemesi her ne kadar kanun koyucunun takdir yet-
kisinin Anayasa’ya uygun olması gerektiğini belirtmişse de bu konu-
da bir inceleme yaptığını söylemek zordur. Zira Merih Öden ve Selin
Esen’in de kadının soyadına ilişkin karar üzerine yazdıkları makale-
de
9
belirttiği gibi Anayasa Mahkemesi
“‘kişiye sıkı surette bağlı’ bir kişilik
hakkı olarak soyadını ‘vazgeçilmez’ ve ‘devredilmez’ görmekte; ancak, bu hak-
6
AYMKD
, Sayı 48, Cilt 2, s.897.
7
Bu metinde “kanun” terimi tercih edilmekle birlikte, Anayasa Mahkemesi “yasa”
terimini kullanmaktadır. Aynen alıntı olduğu için orijinal metne sadık kalınmıştır.
8
AYMKD
, Sayı 48, Cilt 2, s.897.
9
Merih Öden, Selin Esen, “Anayasa Mahkemesi ve Evli Kadının Soyadı”,
Prof.
Dr. Erdal Onar’a Armağan
, Cilt 2, Ankara Üniversitesi Yayınları No: 391, Ankara
Üniversitesi Basımevi, Ankara, 2013, s.818.