413 / 473
Yabancı Irk ve Millet İsimleriyle Soyadı Alınması Yasağı ve Anayasa Mahkemesi
412
maddelerde sayılan ayrımlar özel yasak hükümleri olup, genel eşitlik
ilkesinden daha sıkı şartlarla denetlenebilirler.
35
Dolayısıyla, 1961 ve
1982 Anayasaları bu maddelerde düzenlenmiş olan
kanuni sınıflan-
dırma veya ayrımların eşitlik ilkesi yönünden anayasaya aykırılığını
karine olarak kabul etmişlerdir.
36
Ancak hemen belirtilmelidir ki bu
aksi kanıtlanabilir bir karinedir. Zira Anayasa mahkemesi, (kuşkulu
sınıflandırmalar öğretisini uygulamayı kabul ettiği takdirde) anayasa-
ya uygunluk denetiminde bu özelliklere dayanan bir sınıflandırmayı
hemen anayasaya aykırı görmek yerine; bu sınıflandırmayı
haklı
ve
savunulabilir kılabilecek
çok önemli
veya
zorlayıcı kamusal yararın
olup olmadığının kanun koyucu tarafından
açıkça
ortaya koyulup ko-
yulmadığını araştıracaktır.
37
T.C. Anayasa Mahkemesi ise kanunlardaki sınıflandırmaların
eşitlik ilkesine aykırı olup olmadığını denetlerken genellikle
“haklı ne-
den”
kavramına başvurmaktır:
“… ‘
Kanun önünde eşitlik’ ilkesi, Mahkememizin pek çok kararlarında be-
lirtildiği gibi tüm yurttaşların mutlaka her yönden, her zaman aynı kurallara
bağlı tutulmaları zorunluluğunu da içermez. Birtakım yurttaşların başka ku-
rallara bağlı tutulmaları haklı bir nedene dayanmakta ise böyle bir durumda
kanun önünde eşitlik ilkesine ters düşüldüğünden söz edilemez.”
38
“Kimi yurttaşların haklı bir nedene dayanarak değişik kurallara bağlı
tutulmaları -eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmaz. Durum ve konumlarındaki
özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik kuralları ve değişik uygu-
lamaları gerekli kılabilir. Özelliklere, ayrılıklara dayandığı için haklı olan ne-
denler, ayrı düzenlemeyi aykırı değil, geçerli kılar. Aynı durumda olanlar için
ayrı düzenleme aykırılık oluşturur. Anayasa’nın amaçladığı eşitlik, eylemli de-
ğil hukuksal eşitliktir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar
ayrı kurallara bağlı tutulursa Anayasa’nın öngördüğü eşitlik çiğnenmiş olmaz.
Başka bir anlatımla, kişisel nitelikleri ve durumları özdeş olanlar arasında, ya-
salara konulan kurallarla değişik uygulamalar yapılamaz. Durumlardaki de-
35
Öden, Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, s.315-316.
36
Öden, Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, s.323.
37
Öden, Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, s.323. Koyultmalar bana ait.
38
E.1981/13, K 1983/8, k.t 28.4.1983,
AYMKD
, Sayı 20, s.52.