dergi-122

Bazı Açılardan Türk Vergi Sistemi Eleştirisi: Kirli Yaşıyoruz, Temizmiş Gibi Yapıyoruz

240

Yukarıdaki tablolar, kaynağı itibarıyla vergi gelirlerinin dağılımı

gösteriyor. Tablo 1’e bakıldığında ilk göze çarpan husus, ÖTV ve KDV

gibi dolaysız vergilerin toplam vergi gelirleri içinde oldukça yüksek

paya sahip olmasıdır. 2014 yılı (önceki yıllarda da durum pek farklı

değildir.) toplam vergi tahsilatının yaklaşık yüzde 67’si bu vergi tür-

lerinden oluşmaktadır. Aynı oran OECD ülkelerinde yüzde 32 civa-

rında gerçekleşmiştir. Tablo gösteriyor ki toplam vergi gelirlerinin yü-

künü nihai tüketici omuzluyor ve ülkemizde bütçenin finansmanının

önemli bir kısmı, ödediği vergiyi yansıtma imkânı bulunmayan halk

tarafından gerçekleştiriliyor.

Aynı yıl gelir ve kazanç üzerinden alınan vergilerin toplam vergi

içindeki payı ise yüzde 30 düzeyinde kalmıştır. Diğer bir deyişle bü-

yük sermaye veya kazanç sahipleri, nihai mal ve hizmet tüketicilerin-

den çok daha az vergi ödemektedirler. 2014 yılında gelir ve kurumlar

vergisinin bütçeyi 106 Milyar TL finanse etmesine karşılık, ÖTV ve

KDV gibi nihai mal ve hizmetlerden alınan vergiler yaklaşık olarak

206 Milyar TL finanse etmiştir. Gelir ve kurumlar vergisi kanunların-

daki vergi istisnası ve vergi muafiyeti müesseselerinin oldukça fazla

olması vazgeçilen vergi alacağının ve vergi harcamasının artmasına

sebep olmuş ve bu iki vergi türünden elde edilen gelirler bir türlü is-

tenen düzeyde olmamıştır. Bu vergi türlerinin kapsamının genişletil-

mesi yerine daha fazla indirim, istisna ve muafiyet getirilmesi bu alan-

daki kazançların vergi dışında kalmasına yol açmıştır. Tablo 1’de göze

çarpan diğer önemli bir husus da mülkiyet üzerinden alınan vergi tah-

silatlarının (% 2,3) harçlar (% 4) ile damga vergisi (%2,9) tahsilatlarının

maalesef altında seyretmiş olmasıdır. Bu durum ülkemizin servetlerin

vergilemesinde daha emekleme döneminde olduğunu göstermektedir.

Tablo 2’de ise vergi gelirlerinin genel bütçe gelirleri ile merkezi yö-

netim

gelirleri içindeki paylarını göstermektedir. Önceki yıllarda ol-

duğu gibi 2014 yılında da merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yükünü

genel bütçe gelirleri yüklenmiştir. 2014 yılında merkezi yönetim bütçe

gelirlerinin yüzde 96’sı genel bütçe gelirlerinden oluşmuştur. Önceki

yıllarda da bu orana yakın rakamlar elde edilmiştir. Düzenleyici ve

5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 3. maddesine göre,

merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri özel bütçe kapsamındaki idareleri

ve düzenleyici ve denetleyici kurumlarını ifade eder.