53 / 473
Seçim Döneminde Cumhurbaşkanının Konuşmalarının Yüksek Seçim Kurulu Tarafından ...
52
itibariyle doğru olan bir karardır. Zira cumhurbaşkanının cezai so-
rumluluğunun düzenlendiği 105. madde seçim döneminde işletilebi-
lecek bir kural değildir. Bu madde, aşağıda ele alınacağı üzere, parla-
menter sistemin işleyişine ilişkin kurallarından biridir. YSK, kendisine
ait seçimlerin doğruluk ve dürüstlük ilkelerine uygun şekilde, serbest
ve eşit oy kurallarına uyulmasını sağlamakla görevlidir. Bu kuralların
cumhurbaşkanı tarafından ihlal edilip edilmediğinin tespiti ile onun
cezai sorumluluğunu başlatma gibi bir yetkisi yoktur. Ancak bu sonuç,
hiçbir şekilde cumhurbaşkanının seçim döneminde yaptığı konuşma-
ların hukuki olarak denetlenemeyeceği anlamına da gelmemektedir.
Meseleyi daha net ortaya koyabilmek için, Anayasa’nın 105. mad-
desinin uygulanma alanını tespit etmek gerekmektedir.
a) 1982 Anayasası’nın 105. maddesinin uygulanma alanı
Bilindiği üzere, parlamenter sistemde yürütme iki başlı bir yapıya
sahiptir. Bir yanda yasama organına karşı siyasal sorumluluğu haiz
bakanlar kurulu, diğer yanda sorumsuz bir devlet başkanı. Devlet
başkanının görevi ile ilgili işlemlerinden mutlak olarak sorumsuz tu-
tulduğu monarşilere benzer şekilde, cumhuriyet yönetimlerinde de
tek istisna -vatana ihanet- dışında cumhurbaşkanının sorumlu olma-
dığı ilkesi kural olarak kabul edilmiştir. Bu sebeple, devlet başkanı-
nın işlemlerinin sorumluluğu karşı imza kuralı ile Bakanlar Kurulu
üyelerine devredilmiştir. Kamu hukukunda yetki ve sorumlulukta
paralellik ilkesine dayanan karşı imza kuralı, klasik parlamenter sis-
temi benimsemiş olan 1949 tarihli Alman Anayasası’nın 58. ve 1947
tarihli İtalyan Anayasası’nın 89 maddesinde, cumhurbaşkanının halk
tarafından seçilme usulünü tercih etmiş olan 1920 tarihli Avusturya
Anayasası’nın 67/2. ve 1999 Finlandiya Anayasası’nın kanunların yü-
rürlüğe girmesine ilişkin 79. maddesinde açık olarak düzenlenmiştir.
Aynı şekilde 1958 tarihli Fransız Anayasası’nın 19. maddesi, halk tara-
fından seçilen devlet başkanının karşı imza kuralına tabi işlemlerini
düzenlemektedir.
Cumhurbaşkanının görevi ile ilgili olmayan tüm işlemlerinden ve
kararlarından ise kişisel olarak sorumlu olduğu neredeyse oybirliği ile
kabul edilmiş olmakla birlikte, Türk Hukukunda yargılanabilmesinin
görevden sonra mı olacağı, başka bir ifade ile yasama organı üyeleri