54 / 473
TBB Dergisi 2016 (122)
Didem YILMAZ
53
gibi dokunulmazlıktan faydalanıp faydalanamayacağı tartışmalıdır ve
bu çalışmanın konusu dışında kalmaktadır.
1982 Anayasası’nın 105.maddesi, cumhurbaşkanının sorumluluk
ve sorumsuzluk hallerini düzenlemektedir. Bu hükümde hukuki re-
jimi farklı 2 kategori işlem bulunmaktadır: ilki cumhurbaşkanının,
Başbakan veya ilgili bakanın imzalayarak sorumluluğu üstlendikleri
kararları; diğer ise cumhurbaşkanının tek başına yapabileceği işlemle-
ri, resen imzaladığı kararları ve cumhurbaşkanının emirleri.
5
İlk grup
işlemden doğan sorumluluk, cumhurbaşkanının kararını imzalayan
Başbakan veya ilgili bakana aittir. Diğer kategori işlemler içinse, 1982
Anayasası yargı yoluna gidilemeyeceğini kabul etmiştir. Bu düzen-
leme, cumhurbaşkanının görevi gereği yaptığı bu işlemlerin iptali
için idari dava, suç oluşturduğu iddiasıyla ceva davası ya da huku-
ki sorumuluğu sebebiyle adli yargıda dava açılamayacağı anlamına
gelmektedir. 1982 Anayasası’nın Danışma Meclisi tarafından kabul
edilen halinde, cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler lis-
tesine yer verilmişti. Ancak bu liste MGK tarafından çıkarıldığı için,
karşı-imzaya tabi olmayan ve aynı zamanda da yargı yoluna kapalı
olan işlemlerin hangileri olduğu Anayasa’da açık değildir. Anayasa
Mahkemesi’nin 1961 Anayasası döneminde vermiş olduğu ve 1982
Anayasası döneminde de devam ettirdiği içtihadı bu belirsizliğe bir
ölçüde ışık tutmuştur.
6
Mahkemeye göre, cumhurbaşkanının devleti
temsil görevi gereği yapacağı işlemler ile yürütmenin bir kanadı ola-
rak katıldığı işlemler arasında bir ayırım yapmak gerekmektedir. İlk
durumda karşı imza kuralına gerek bulunmamakla beraber, ikinci
durumda karşı imza olmazsa olmaz bir niteliği haizdir.
Ancak, 1982 Anayasası’nın 104. maddesine ve çeşitli yasalara ba-
kıldığı zaman,
7
cumhurbaşkanının tek başına yaptığı ancak karşı imza
5
Bu konuda detaylı bir değerlendirme için bkz: Ali Ulusoy, Cumhurbaşkanı’nın
tek başına Yaptığı İşlemler ve Yargısal Denetim Sorunu,
Ankara Barosu Dergisi,
Yıl:68, S:3, Yıl: 2008, s:13-25. Yazar burada, cumhurbaşkanının tek başına yapaca-
ğı işlemleri, iradesinin başka makamlarca sınırlandığı ve sınırlanmadığı işlemler
şeklinde ikili ayırım getirmektedir. İlk gruba örnek olarak cumhurbaşkanının rek-
tör atama işlemi; ikinci gruba örnek olarak da yüksek yargıya üye atama işlemi
gösterilmektedir.
6
AYKM E. 1975/183, K. 1976/15, kt:16/3/1976; E. 1979/22, K. 1979/45, kt:
18/12/1979; E. 1992/37, K. 1993/18, kt: 27/4/1993.
7
Bu yasalara örnek olarak 2876 sayılı Atatürk, Dil, Kültür ve Yüksek Tarih Kurumu
Kanunu ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu verilmekte-