301 / 497
Gemilerin İhtiyati Haczi
300
Gemi üzerinde ihtiyati haciz kurulabilmesi için öncelikle bir de-
niz alacağının mevcut olması ve alacağın muaccel olması gerekir. Zira
ihtiyati haciz ancak bir deniz alacağı için kurulabilir. Ayrıca üzerinde
ihtiyati haciz kurulabilecek bir geminin mevcut olması, alacaklı tara-
fından teminat gösterilmesi ve ihtiyati haczi tamamlayan merasimin
yerine getirilmesi de ihtiyati haciz kurulmasının diğer şartlarını oluş-
turmaktadır. Deniz alacakları; alacağın söz konusu gemi veya geminin
işletilmesinden doğmasını; deniz alacağının gemi rehini, gemi ipoteği
veya gemi üzerinde aynı nitelikteki bir ayni yükümlülük ile
teminat
altına alınmasını veya uyuşmazlığın geminin mülkiyetine veya zilyet-
liğine ilişkin olmasını veya alacağın gemi alacaklısı hakkı vermesini
ifade etmektedir (TTK m. 1369/1).
Geminin ihtiyati haczini isteme yetkisi; TTK m. 1352’de sayılan
deniz alacaklarından birine sahip alacaklıya aittir. Alacaklı kural ola-
rak deniz alacağının doğmasına sebebiyet veren geminin; birden fazla
gemi söz konusu ise yalnız birinin ihtiyati haczini isteyebilecektir. An-
cak kanun koyucu bazı şartların varlığı halinde gemi üzerindeki ayni
haklara ilişkin uyuşmazlıklar dışında donatana ait başka bir geminin
ihtiyati haczine de izin vermektedir. Ayrıca teminat verilmesi duru-
munda ihtiyati haciz kaldırılmakta ve üzerindeki ihtiyati haciz kararı
kalkan bir geminin aynı alacak için tekrar ihtiyati haczine ancak is-
tisnai bazı durumlarda izin verilmektedir. 6102 sayılı TTK’de sefere
hazır geminin haczedilmesiyle ilgili bir sınırlamaya gidilmediği için
geminin sefere hazır olması veya seferde olması ise ihtiyati haciz ka-
rarı verilmesi açısından bir önem arz etmeyecektir.
İhtiyati haciz kararı verilmesi ile bazı sonuçlar doğmaktadır. Ön-
celikle ihtiyati haciz kararı verilmesiyle gemiye fiilen el konulmak zo-
rundadır (İİK m. 92/3). Bu amaçla ihtiyati haczine karar verilen bü-
tün gemiler, icra müdürü tarafından seferden menedilerek muhafaza
altına alınır veya yed’i emine teslim edilebilir. Bunun için ayrıca bir
seferden men kararı verilmesine gerek yoktur. Ancak gemiler fiilen
muhafaza altına alınamayacağı için ihtiyati hacizden kasıt geminin
limanı terkine engel olunmasıdır. İhtiyati haciz kararının diğer so-
nuçları ihtiyati haciz kararından etkilenen yükle ilgili kişilere karşı
sorumluluğun doğması, müeccel bir deniz alacağı için İİK m 257/2
uyarınca ihtiyati haciz kararı verilmesi durumunda alacağın söz ko-
nusu alacaklı açısından muacceliyet kazanması şeklinde belirtilebilir.