307 / 497
Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na Göre Mücbir Sebepler ve Sonuçları
306
ma sırasındaki hırsızlık
5
veya sabotaj, genel grev, genel enerji kesintisi
gibi diğer olaylar, haricî nitelikte engeller olarak değerlendirilebilir.
6
Bu tip engeller, diğer iki şartı da sağladıkları takdirde mücbir sebep
sayılabilirler.
b) Kaçınılamazlık (
Unavoidability, Unvermeidbarkeit)
Mücbir sebep kavramının diğer bir unsuru, olayın ve sonuçlarının
kaçınılamaz, bertaraf edilemez nitelikte olmasıdır.
7
Kaçınılamazlık,
mücbir sebebin en tartışmasız unsurudur. Çünkü bu unsurun varlığı
borçlunun kusurunun yokluğu anlamına gelir. Bu nedenle, kaçınıla-
mazlığın mücbir sebebin temel unsuru olduğunu söylemek yanlış ol-
maz.
Mücbir sebepten söz edebilmek için, hem ifayı engelleyen olaydan,
hem de onun sonuçlarından kaçınmasının veya bunların üstesinden
gelmesinin borçludan beklenememesi gerekir. Örneğin deprem, borç-
lunun kontrolü dışında gerçekleşen bir doğa olayıdır. Ancak özel yapı
teknikleriyle, depremin etkilerinin önlenmesi veya azaltılması müm-
kündür. Başka bir ifadeyle, depremden değil, fakat depremin sonuçla-
rından kaçınmak veya onun etkisini azaltmak mümkün olabilir.
8
Bu
konuda üzerine düşeni yapmayan borçlu sorumluluktan kurtulamaz.
Buna karşılık, bir bölge için olağan sayılabilecek şiddette bir depre-
min sonuçlarını önleyebilecek bir yapı tekniği kullanılmış olmasına
rağmen, meydana gelen depremin şiddetinin olağanın üzerinde ger-
çekleşmesi nedeniyle bir borcun ifası mümkün olmamışsa, depremin
etkileri kaçınılamaz nitelikte sayılabilir.
9
Aynı şekilde, sözleşme uya-
rınca, deniz yoluyla taşınması kararlaştırılan malların bu yolla taşın-
ması, haricî bir olay nedeniyle mümkün olmayabilir. Bu koşullar, söz
konusu olayın mücbir sebep sayılması için yeterli değildir. Çünkü eğer,
ticarî açıdan makûl bir alternatif (
commercially reasonable substitute
)
10
5
Yarg. 11. HD, T. 27.9.1994, E.1194/4476, K.1994/6870 (Kazancı)
6
Örnekler için bkz. Eren, (Sorumluluk) s. 180; Tandoğan, s. 465; İnal, s. 142-143;
Flambouras, s. 267.
7
Bkz. Erzurumluoğlu, s. 39-40; Eren, (Sorumluluk) s. 181; Tandoğan, s. 465.
8
Örnek için bkz. Christian von Bar/Reinhard Zimmermann, Grundregeln des
Europäischen Vertagrechts, Teile I und II, München 2002, s. 461.
9
Bkz. Acar, s.17.
10
Schlechtriem/Schwenzer, Art. 79, N. 14; Cessare Massimo Bianca/Michael Joac-
him Bonell/Denis Tallon, Commentary on the International Sales Law, Giuffrè:
Milan 1987, s. 582.