Sayi126

TBB Dergisi 2016 (126)

Haluk TOROSLU

Toplumdaki her birey, başkaları yönünden zararlı veya tehlikeli

olabilecek belirli bir faaliyeti gerçekleştirdiği esnada, bunları bir takım

tedbir kurallarına uygun şekilde yapmak yükümlülüğü altındadır. Bu

kuralların amacı, korunmaya değer olan menfaatlerin zarar görmesi-

ne engel olmak veya bu konudaki riski kabul edilebilir ya da birtakım

sosyal sebepler dolayısıyla izin verilen sınırlar içerisinde tutmaktır.

Bazı hallerde ise birey davranıştan tamamen kaçınmak zorundadır;

zira bu tip durumlarda süjenin kurala uygun bir davranışı gerçekleş-

tirmesi mümkün değildir. Bu anlamda, örneğin, kişinin belirli teknik

yeterliliğe sahip bulunmadığı ya da gerçekleştireceği davranışın aşırı

derecede riskli olduğu hallerde bir yapmama yükümlülüğünden söz

edilebilir.

İhlali taksirli suça vücut veren kurallar, bazen belirli somut bir

davranışın gerçekleştirilmesini emreder; söz konusu somut davranış

gerçekleştirilmeyerek kuralın ihlal edilmesi, engellenmek istenen ne-

ticenin ortaya çıkması halinde suçun tamamlanması için yeterlidir.

Bazı durumlarda ise bu kurallar, daha genel niteliktedir ve birbiriyle

ahenk içindeki faaliyetlerin gelişmesi şeklinde ortaya çıkan ortak ya-

şamın getirdiği zorunluluklardan doğarlar. Söz konusu kuralların bir-

likte yaşama dair genel ya da belirli ailevi veya toplumsal bir duruma

ilişkin özel bir yükümlülükten kaynaklanması mümkündür. Örneğin

her insan, sigara izmaritini yanıcı bir maddenin yakınına atarken sön-

düğünden emin olmak mecburiyetindedir; oysa bir bebeği emzirmek

konusundaki yükümlülük yalnızca anneye aittir. Dolayısıyla bu açı-

dan taksir, öngörülebilen ya da öngörülmüş, ancak kesinlikle isten-

memiş zararlı ya da tehlikeli bir sonuca sebep olan ve genel ya da özel

nitelikteki bir kurala aykırı nitelikteki iradi davranış şeklinde tanım-

lanabilir.

Bireyin uymakla yükümlü olduğu dikkat, özen veya tecrübe ku-

ralları, aslında zaman içerisinde tekrar edilen öngörülebilirlik yargıla-

rının kristalize olmuş halinden başka bir şey değildir. Dolayısıyla, za-

rarlı sonuçları önlemeye yönelik davranış kuralları tecrübeden doğar.

Pratik tecrübenin analizi iki yönlü bilgiyi oluşturur: bir yandan belirli

Cadoppi-Veneziani, s. 292, 293; Zafer, s. 259.

Altavilla, s. 545.