Sayi126

TBB Dergisi 2016 (126)

Tolga AKAY

371

kullanılan kiremitlerin kalitesinde görülen düşüş nedeniyle kiremit

üretiminin belirli bir nizama bağlanması ve kiremitlerin vesikalan-

dırılması yoluna gidilmiştir. Ebniye-i Hassa Müdürü’ne verilen görev

gereği, kiremit üretiminde kalitenin korunması için İstanbul dışında

Hora (Hoşköy), Mürefte, Şarköy gibi kiremit üretim merkezlerinde

üretilen kiremitlere, üretim yerlerinin isimlerini içeren ve Darbhane-i

Âmire’de imal edilecek damgaların vurulması kararı çıkmıştır. Karar

gereği damgasız ve kalitesiz kiremitlerin satışı yasaklanmıştır.

Uygulamalar marka bakımından iki amaca hizmet ediyordu. Bun-

lar markanın fonksiyonları olarak ürünün menşeinin tespiti ve tüketi-

ciye belirli bir kalitenin ifade edilmesidir. Bu bakımdan XIX. yüzyılda

henüz marka kavramı ile ilgili henüz belirli bir düzenlemeye gidilme-

den markanın bazı fonksiyonlarının kullanıldığı söylenebilir.

1835 yılında vebaya tutulanların tedavisi için Eczahane tarafından

icat edilen bir tür yakı, hastanelerde yapılan tecrübeler neticesinde

faydalı bulunmuş ve talep edenler için üç kuruştan satılmaya başlan-

mıştır. Yakının başkaları tarafından taklit edilmesinin önüne geçme-

nin

“menâfi-i amme”

olacağından uygun bir damga ile işaretlenmesine

karar verilmiştir.

Bu örnek, ticari hayata ilk defa giren bir ürünün,

taklidinin önlenmesi ve üretilecek benzerlerinden ayırt edilmesi için

ayırt edici bir işaret ile damgalanmasının örneklerinden biridir.

Markanın fonksiyonlarından biri de, emtianın içeriği ile ilgili bilgi

vermesidir. Bu fonksiyon özellikle “kötü” içerikli malların kullanılma-

sının düzenlenmesi adına önem taşımaktadır. 1862’de Şehremaneti’ne,

ayakkabı derilerinin cilalanması esnasında Osmanlı vatandaşları ile

yabancı ülke vatandaşlarından bazı kişilerin, şeriata aykırı malzemeler

-muhtemelen uygunsuz yağlar- kullanılması ile ilgili bir uyarı yapıl-

mıştır. Uyarıda ecnebilerin ticaret serbestliği nedeniyle bu tür ürünler

satmalarına mani olunamayacağı fakat şeriata uygun malzemeler ile

üretilen ayakkabılara temiz, pak manasındaki “

tahirdir”

damgasının

vurulmasının sağlanması istenmiştir.

Böylelikle Müslüman halkın

zararlı içeriğe karşı uyarılması sağlanmıştır.

BOA, HAT, Dosya No: 636, Gömlek No: 31376, 29.Z.1253.

BOA, HAT, Dosya No: 493, Gömlek No: 24207, 29.Z.1250.

BOA, A. MKT. MVL, Dosya No: 141, Gömlek No: 40, 14.Ş.1278.