dergi 127

Toplanma Hakkı ve Kolluk Tedbirleri İlişkisi

GİRİŞ

Toplantılar ve gösteri yürüyüşleri, demokratik yaşamın önemli

birer katılım araçlarıdır. Bu araçların özgürce kullanılabilmesinin bir

hak olarak düzenlenmesi ve bu hakkın barışçıl kullanımının mümkün

kılınmış olması ise bir politik topluma demokratik denilebilmesinin

başlıca şartlarından biridir. Bu hakla ilgili doktrindeki görüşler, ya-

sal düzenlemeler, kolluk uygulamaları ve bu hakkı kullanan kişilere

yönelik algı, bu hakkın kullanımına verilen anlama göre şekillenmek-

tedir. Toplanma hakkının kullanımı bir demokratik katılım problemi

olarak anlamlandırıldığında başka; bir asayiş problemi olarak anlam-

landırıldığında başka algı, görüş ve tedbirler ortaya çıkmaktadır. Bu

çatışkının çözülebilmesi için toplanma hakkının kapsamının doğru

bir biçimde ortaya konması gerekmektedir. Hangi eylemlerin bu hak-

kın kapsamına girdiği hangilerinin girmediği açıkça belirlendiğinde

bu hakkın kapsadığı eylemlerin asayişe olan etkisinin müdahale ge-

rektirir nitelikte olmadığı; bu hakkın kapsamı dışındaki eylemlerin ise

demokratik olmadığı ortaya çıkacaktır. Bu doğrultuda bu çalışmada

öncelikle hakkın kapsamı ortaya konmaya çalışılacaktır. Bu hakla ilgi-

li hukuki bilgiye ulaşma amacıyla bu bilginin başlıca kaynakları olan

ulusal ve uluslararası mevzuata başvurulacaktır.

Hakkın kapsamı belirlendikten sonra, bu hakka yönelik kısıtlama-

lar konusuna geçilecektir. Bu başlık altında Türkiye mevzuatı ve uygu-

laması bakımından bu hakkın kullanımına yönelik ortaya çıkan

a priori

a posteriori

kısıtlamalar ortaya konacaktır. A priori kısıtlamalar olarak

toplanma hakkının kullanımının bildirim ve izne tabi tutulması, top-

lanma hakkının kullanımına ilişkin yer ve zaman kısıtlamaları, toplan-

ma hakkının kullanımının ertelenmesi; a posteriori kısıtlamalar olarak

da gerçekleştirilmiş olan bir toplantı veya yürüyüşe kolluk marifetiyle

müdahale edilmesi, bunlara katılanların cezalandırılması konuları ele

alınacaktır. Toplantılara müdahale esnasında zor kullanma yetkisinin

sınırını aşan kolluk görevlileri hakkında etkin soruşturma ve kovuştur-

ma yapılmaması da toplanma hakkına yönelik bir kısıtlama olarak ele

alınacaktır. Bu alt başlıklar içerisinde AİHM kararları ve Avrupa Gü-

venlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın hazırladığı Barışçıl Toplanma Özgürlüğü

Kılavuzu’ndan da faydalanılarak ülkemizde bu kısıtlamaları belirleyen

yasal düzenlemeler ve bu kısıtlamaların uygulanış biçimleri hukuk

devleti ve demokrasi ilkeleri bakımından değerlendirilecektir.