18 / 437
TBB Dergisi 2016 (127)
Furkan KARARMAZ
17
dır. Mahkemeye göre kanunilik şartının gerçekleşmesi için toplanma
hakkına yönelik herhangi bir kısıtlamanın kanun ile getirilmiş olma-
sı ve bu kanunun öngörülebilirlik sağlayacak şekilde açık ve anlaşılır
bir ifadeyle yazılmış olması gerekmektedir.
12
Bu bakımdan mahkeme
‘kamu güvenliği’ ‘kamu düzeni’ gibi soyut kavramların kısıtlamalara
gerekçe edilmesinin kısıtlamanın öngörülebilirlik niteliğini ortadan
kaldırdığına hükmetmiştir.
13
AİHM’e göre yasada bu tür soyut neden-
ler yer alsa dahi idari otoriteler bunları kullanırken toplanma hakkını
kullanmak isteyen tarafa somut veriler göstermelidirler. AGİT de ha-
zırladığı kılavuzda toplanma hakkına yönelen her türlü kısıtlamanın
mutlaka yasal temelinin olması, bu yasal temelin AİHS ile uyumlu,
açık ve anlaşılır olması gerektiğini vurgulamıştır.
14
Ayrıca kanunlar
aracılığıyla, uluslararası ve bölgesel insan hakları belgelerinde belirti-
len kısıtlamaları aşacak şekilde farklı ve ağır kısıtlamalar getirileme-
yeceği de ifade edilmiştir.
15
AİHM’in kısıtlamaları değerlendirme ölçütlerinden ikincisi oran-
tılılıktır. Mahkemeye göre toplanma hakkına yapılacak olan kısıtla-
manın ağırlığı, biçimi ve araçları ile toplantı veya gösterinin niteliği ve
kısıtlamanın amacı arasında bir denge olması gerekmektedir. Ayrıca
müdahalenin meşru sayılması için o müdahalenin demokratik bir top-
lumda acil bir gereklilik arz etmesi gerekmektedir. AGİT kılavuzuna
göre de toplanma hakkına yönelecek her türlü kısıtlama orantılı olmak
zorundadır.
16
Çalışmanın devamında müdahale başlığı altında daha
ayrıntılı olarak belirtilmek üzere, toplanma hakkının ihlali ile ilgili
olarak Türkiye hakkında verilen mahkûmiyet kararlarının büyük ço-
ğunluğu, orantısız müdahale ve kısıtlamalardan kaynaklanmaktadır.
Türkiye hakkında verilen bir mahkûmiyet kararını
17
AİHM’in bu ko-
nudaki yaklaşımını açıklamak için kullanmak mümkündür. Bu ka-
rarda AİHM, İstanbul Üniversitesi akademik yılı açılışında rektörün
konuşması esnasında pankart açarak slogan atan öğrencilerin polis
tarafından salondan çıkarılmasını -törenin devamının sağlanması ve
12
ibid, s. 622; Sunday Times/İngiltere, 6538/74, 16 Nisan 1979.
13
Makhmudov/Rusya, 35082/04, 26 Temmuz 2007, par. 69-72.
14
OSCE\Office for Democratic Institutions and Human Rights, 2010, s. 16.
15
ibid, s. 17.
16
ibid, s. 16.
17
Açık ve diğerleri/Türkiye, 31451/03, 13 Ocak 2009, par. 45-46.