227 / 437
Vergilendirme Yetkisinin Meşruluk Kaynakları: Optımal Vergilendirme İlkeleri ve Kamu Yararı
226
cak hukuken geçerli ve meşru bir devletin belirli ilkeler doğrultusun-
da alacağı değerler vergi karakterini taşıyabilecektir.
2
Bu bakımdan, herhangi bir vergi sistemini oluştururken ya
da mevcut bir vergi sistemini değişikliğe tâbi tutarken “optimal
vergilendirme”
3
ilkelerinin göz önünde bulundurulması gerekir. Op-
timal vergilendirmenin dört temel ilkesi ise şu şekilde özetlenebilir:
4
1. Bir ülkede yaşayan herkes mümkün olduğu ölçüde ödeme güçle-
riyle orantılı olarak devlet harcamalarının finansmanına katkıda
bulunmalıdır. Bu ilkenin ihmal edilmesi vergilendirmede adalet-
sizliği ortaya çıkarır.
2. Her bireyin ödemek zorunda olmadığı vergi keyfi olmamalı, kesin
olmalıdır. Ödeme zamanı, ödeme şekli, ödeme miktarı herkes için
açık olarak tespit edilmelidir.
3. Her vergi, vergiyi ödeyecek birey için en uygun olan zamanda ve
en uygun şekilde tahsil edilmelidir.
4. Halkın cebinden çıkan para ile devlet hazinesine giren para bir-
birinden çok farklı olmamalıdır. (Bir başka ifadeyle verginin tah-
sil maliyetinin makul seviyede olması gerekmektedir ki toplanan
vergiler verimli/iktisadi olabilsin.)
Bu dört temel ilke kısaca “adalet”, “kesinlik”, “uygunluk” ve “ikti-
sadilik” olarak adlandırılabilir.
Maliye teorisinde de pek çok maliyeci iyi bir vergi sisteminde bu-
lunması gereken normatif vergilendirme ilkeleri üzerinde çalışmalar
yapmışlardır. Buna göre günümüzde yukarıda bahsedilen dört temel
optimal vergilendirme ilkesini de kapsayan, toplam altı optimal vergi-
lendirme ilkesinin gerekliliğinden söz edilebilir:
5
2
Orhan Dikmen, Maliye Dersleri, Birinci Kitap, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakül-
tesi Yayınları, İstanbul, 1964, s. 81.
3
“Optimal vergilendirme” kavramı, ideal bir vergi sisteminin temel ilke ve özellik-
lerini ifade etmek üzere kullanılmaktadır.
4
Vergilendirme ilkeleri konusunda Adam Smith’in ünlü Milletlerin Zenginliği adlı
eserinde belirttiği bu ilkeler ideal bir çerçeve çizmektedir. Smith’in Milletlerin
zenginliği isimli eserinden aktaran: Coşkun Can Aktan; Dilek Dileyici; İstiklal Y.
Vural; (Edt.) Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi, Seçkin Yay. , Ankara,
2006, s. 11-12.
5
Aktan/Dileyici/Vural, s. 13-20.