dergi 127

TBB Dergisi 2016 (127)

Kahan Onur ARSLAN

231

Örneğin, Anayasa’nın 73. maddesinde yer alan “herkes” ifadesi,

vergi adaletinin birinci unsuru olan genellik ilkesini işaret etmekte-

dir. 73. madde aynı zamanda vergi yükünü “mali güce göre” diyerek

sınırlandırmış ve böylece vergi adaletinin ikinci unsurunu da kapsa-

mış olmaktadır.

Öyle ki, Anayasa’nın 73. maddesinde düzenlenen bu

temel vergilendirme ilkeleri bir bakıma hukuk devleti ve sosyal devlet

ilkelerinin de somutlaştırılmış ifadeleridir denilebilir.

II. VERGİLENDİRME YETKİSİNİN MEŞRULUK KAYNAĞI

OLARAK KAMU YARARI KAVRAMI

Günümüzde kamusal eylem ve işlemlerin birincil amacı olarak

kabul edilen “kamu yararı” kavramının tarihsel altyapısı “ortak iyi”

kavramı üzerine kurulmuştur. “Ortak iyi” kavramı, Antik Yunan’da

bulunan Site devletlerinden Roma’ya ve Ortaçağ’a aktarılmış ve 1789

öncesi monarşileri beslemiştir. “Ortak iyi” sanayi ve ticaret toplumuna

geçiş öncesinde özellikle Avrupa toplumlarının siyasi tarihinin ortak

kavramı haline gelmiştir.

“Ortak iyi” anlayışının temelinde toplumsal yararın, bireysel yarar-

ların toplamından oluştuğu düşüncesi yatar. Öyle ki “ortak iyi” düşün-

cesine göre, bireyin de toplumun da niteliği ve özü aynıdır ve bu sebeple

birine aykırı olan ötekine de aykırıdır. Toplum bireylerden oluştuğuna

ve devlet de toplumun iktidarı olduğuna göre; birey, toplum ve devlet

aynı yönü izler. Öyleyse ortak iyi, toplumun yararından başka bir şey

değildir. Örneğin, Akıllıoğlu’nun da ifade ettiği üzere, İlk Çağ’da Çiçe-

ro, kamu hukuku ile özel hukukun ortak kavramının “toplum yararı”

olduğunu savunurken ya da Orta Çağ’da Aquino’lu Thomas, toplum

iyiliğinin birey ve toplumun ortak amacı olduğunu, ikisinin bir bütün

oluşturduğunu savunurken bu fikri desteklemekteydiler.

Bu düşüncenin de etkisiyle, siyasal yaşamda, bir siyasal toplu-

luğun mensupları arasında, ortaya çıkarma yükümlülüğünün yöne-

tenlere ait olduğu ön kabulü üzerine kurulan, bir “ortak iyi”nin var

olduğu yolunda güçlü bir gelenek yerleşmiş bulunmaktadır. Ancak

Kumrulu, s. 156.

Osman Saraç, “Kamu Yararı Kavramı”,

Maliye Dergisi

, , Ocak-Nisan 2002, Sayı:

139, s. 1.

Tekin Akıllıoğlu, “Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler”,

İdare Hukuku ve

İlimleri Dergisi

, 1988, Cilt: 9, Sayı: 1-3, s. 16.