dergi 127

Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda, Hak İhlâline Yol Açan Kamu Gücü Faaliyetinin, ...

devrederek sorumluluktan kurtulamaz.

AİHM, yasama, yürütme,

yargı organlarının eylemlerinin dışında, hizmet bakımından yerinden

yönetim kuruluşlarının, kamu iktisadî teşebbüslerinin, kamu hizmeti

gören özel hukuk tüzel kişilerinin, gerçek kişilerin eylemlerinden do-

layı da taraf devletleri sorumlu tutmuştur.

Bireysel başvuru yoluna gidilebilmesi için, eylemin mutlaka dev-

letin organları ya da görevlileri tarafından işlenmesi gerekmez. Tür-

kiye Cumhuriyeti Devletinin denetimi altında olması şartıyla, yaban-

cı devlet birimlerinin Türkiye’deki faaliyetleri dolayısıyla da bireysel

başvuru yoluna gidilebilmelidir. Örneğin Türkiye’de gerçekleşen bir

depremde yardımcı olmak amacıyla yabancı bir devletin arama-kur-

tarma birimlerinin Türk makamlarının denetimi altındayken faaliyet-

lerini gerçekleştirmeleri sırasında bir hak ihlâli ortaya çıkarsa, bireysel

başvuru yoluna gidilebilmelidir. Burada faaliyetin Türkiye Cumhuri-

yeti Devletine atfedilebilmesi mümkün olmalıdır.

Bu durumda hak

ihlâline yol açan eylemi devletin önlemesi konusundaki ihmalinin

ötesinde, eylemin devlete atfedilmesi söz konusudur.

Benzer şekilde, devletin yönlendirmesi ve etkin denetimi altında

özel kişilerin faaliyetleri sonucu bir hak ihlâli ortaya çıkmışsa, bu faa-

liyetlerden dolayı da bireysel başvuru yoluna gidilebileceğini düşünü-

yoruz. Taslak Maddelerin 8. maddesine göre, kişinin ya da kişi toplu-

luklarının tasarrufu, eğer bunlar tasarrufta bulunurken, bir devletin

talimatı, yönlendirmesi ya da denetimi altında hareket etmişlerse,

uluslararası hukuka göre devletin eylemi olarak kabul edilir. Bu kural,

özellikle kendi resmî yapısı içinde bulundurmaksızın bazı faaliyetleri-

ni özel kişilere gördürmesi durumunda, devletin sorumluluktan kur-

tulmasını engellemek amacıyla konulmuştur. Nitekim silahlı kuvvet-

lerin resmî olarak parçası olmaksızın bazı “gönüllü” veya “yardımcı”

güçler o devletin talimatları doğrultusunda faaliyetler gerçekleştire-

bilmektedir. Bu durumda temel sorun, bu kişi ve gruplar üzerindeki

Gölcüklü, s. 63

Şirin, s. 267

Taslak Maddelere göre, devlet tarafından başka bir devletin emrine verilen devlet

organının tasarrufu, eğer organ emrine verildiği devletin kamu gücünün unsur-

larını kullanıyorsa, hangi devletin emrine verildiyse uluslararası hukuka göre o

devletin eylemi sayılacaktır (mad. 6).