134 / 545
133
TBB Dergisi 2017 (128)
Gökhan Yaşar DURAN
harp halini içeren seferberlik anlaşılmalıdır. Bu konu AsCK m.7
137
ve
8
138
’de düzenlenmektedir.
AsCK m.63/2’nci fıkra hükmünde geçen bir başka terim suç fail-
lerine daha az ceza verilmesini gerektiren, ‘
az vahim hal’
kavramına
ilişkindir. AsCK içinde yer alan birçok suç tipinde
139
cezanın daha az
verilmesine ilişkin ‘az vahim hal’ uygulamasına yer verilmektedir.
Ancak bu kavramın hangi halleri kapsadığına ilişkin AsCK’da her-
hangi bir hüküm bulunmamaktadır. Uygulamada bu boşluk Askerî
Yargıtay kararları
140
ile tamamlanmaktadır.
137
‘Harb hükümleri ve cari olacağı hal ve vakitler’ başlıklı AsCK’nın 7’nci maddesi
şöyledir: Bu kanunda seferberlikte” tabiriyle takyit edilen ceza hükümleri (Harb
hükümleri) dir ve aşağıdaki hal ve vakitlerde caridir: A) Umumi seferberlik müd-
detince askerî şahıslar hakkında; B) Kısmi seferberlik ilan olunan mıntıkalarda bu-
nun devamı müddetince askerî şahıslar hakkında; C) Örfi idare ilan olunan mıntı-
kalarda harb hükümleri tatbik olunacağına İcra Vekilleri Heyetince karar verildi-
ği takdirde bunun devamı müddetince mezkür mıntıkada bulunanlar hakkında;
D) Fesat ve isyan halinde veyahut silah kullanılacak askerî bir hareket yapılması
halinde kumanda eden subay tarafından harb hükümleri mer›i olacağı resmen
bildirilen askerî kıtalar hakkında bu hallerin devamı müddetince; E) Bulunduk-
ları mahalde en büyük rütbeli komutan tarafından harp hükümleri mer›i olacağı
kendilerine resmen tebliğ olunan harp esirleri hakkında’.
138
‘Seferberlik ve tarifi’ başlıklı AsCK’nın 8’nci maddesi şöyledir:
‘
1 - Sefer tabiri harb
halini ihtiva eden seferberliktir. 2 - Seferberlik, ordunun veya bazı kısımlarının
seferber olmasını amir olan emirde yazılı ve muayyen tarihten başlayarak ilgasını
mübeyyin neşrolunan emirde yazılan tarihte biten haldir. 3 - Hazarda Türkiye
Cumhuriyeti hudut ve kara suları dışında yalnız dahi seyrü hareket eden her harb
tayyare ve harp gemisi üssülharekelerinden birine varıncaya kadar bu kanunun
tatbikatında seferber sayılır’.
139
Örneğin, ‘Harp Hıyaneti (AsCK m.55/2)’; ‘Üste veya Amire Fiilen Taarruz (AsCK
m.91/2)’; ‘Seferberliği geciktirenlerin ve ihlal edenlerin cezası (AsCK m. 61/2)’ vs.
140
‘Askerî Yargıtay bir kararında ‘az vahim hali’ şöyle açıklamaktadır: ‘…Askerî
Ceza Kanununun, bazı suçlar için az vahim hal durumunu kabul ederek, bu ah-
valde faile daha az ceza tertip etmiş olmasına rağmen; bu deyimin tanımını yap-
madığı, hangi durumların varlığında kanunun bu haline ilişkin cezanın uygula-
nacağı hususunda hakime bir direktif de vermediği, Kanunun “az vahim hal”e
işaret ettiği hallerde de suçun unsurları aynı olduğuna göre, bu halin, tamamen
şahsa bağlı olan “takdiri indirim” sebebi olmadığı, suçun işlendiği zaman ve me-
kana, eylemin ika edilme tarzına ve gayesine, yahut suçtan doğan neticenin ağır-
lığına veya hafifliğine göre “az vahim” halin uygulanıp uygulanmayacağını haki-
min takdir edeceği, diğer bir ifade ile, kanunda uygulama koşulları gösterilmemiş
bulunan “az vahim hal uygulamasının hakimin genel takdir haklarına ilişkin bir
keyfiyet olduğu; bu nedenle bütün takdir haklarının kontrolünde olduğu gibi,
bunun da Askerî Yargıtay’ca denetlenebileceği, ancak bu denetlemenin, takdirin
objektif kıstaslara dayanıp dayanmadığına, makul ve mantıki olup olmadığına,
takdirde herhangi bir zaafa düşülüp düşülmediğine ilişkin olabileceği (As. Yrg.
Drl. Krl. nun 29.4.1977 gün ve 1977/44-37 sayılı Kararı) kuşkusuzdur’ (As.Yar.
DK., 13.1.2000, 2000/4-12 E-K., Askerî Yargıtay Dergisi, 2000-2001 Daireler Kuru-
lu Kararları, S.14, s.285-287).