Dergi 129

339

TBB Dergisi 2017 (129)

Ümmühan Elçin ERTUĞRUL / Tuğba SARIKAYA GÜLER

yapmadan, temsil eden bir hükümete sahip olan egemen ve bağımsız devletleri

parçalayacak veya ülkesel bütünlüğüne veya siyasi birliğine tamamen veya

kısmen zarar verecek olan herhangi bir harekete izin verecek şekilde yorumlan-

mayacaktır”

hükmü, insancıl hukuk kurallarının ayrılıkçı hareketlere

uygulanabilmesinde, mücadelenin yönetildiği devletin tutum ve dav-

ranışlarının ayrılıkçı hareketin uluslararası nitelik kazanmasındaki

önemine işaret eder.

Ayrıca, uluslararası nitelikte olmayan silahlı çatışmalarda, ayrılık-

çı gruplara “savaşan” statüsünün tanınması silahlı çatışmayı ulusla-

rarası hale getirmektedir. Fakat savaşan statüsünün tanınması için ya

devletin düzenli silahlı kuvvetlerine mensup olmak, ya milis ya da

gönüllü olmak gerekmektedir. Ancak milis ve gönüllülerin yukarıda

da belirtildiği üzere Ek 1 No’lu Protokolün 43 ve 44. maddelerinde yer

alan şartları karşılamaları gerekmektedir.

Ayrılıkçı hareketlerin uluslararası nitelik kazanmasının diğer bir

şartı ise, bu hareketlerin kendi doğasına ilişkindir. Pratikte öncelikle,

kendi kaderini tayin hakkı elde etmek amacıyla başlatılmış olan müca-

deleyi temsil eden otorite, Protokol I Madde 96(3) gereğince Protokolü

ve Cenevre Sözleşmelerini uygulayacağını ilan etmelidir. Ayrıca, kur-

tuluş mücadelesi olduğunu iddia etmekte olan hareket, halkın gerçek

temsilcisi olmalı ve büyük çapta halk desteği almalıdır.

Abi-Saab’a göre, silahlı çatışmanın uzun bir süre boyunca devam

edebilme yeteneği göstermesi, kurtuluş hareketinin halk desteği al-

dığı yönünde yorumlanmalıdır.

Oysa Provost’un belirttiği üzere, si-

lahlı çatışmalar bazen de ayrılıkçı hareketin halkı korku yoluyla ken-

dini desteklemeye zorlaması (Peru’daki Aydınlık Yol’un yaptığı gibi)

ya da bu hareketin üçüncü taraflardan (menfaatler sebebiyle) yoğun

dış destek alması (ABD’nin Nikaragua ayrılıkçılarına olan desteği gibi)

yoluyla sürdürülmektedir.

Bu sebeple, silahlı çatışmaların sürekliliği

gerekli görünse de tek başına yetersiz bir ölçüttür.

Özetle, ulusal kurtuluş hareketlerinin uluslararası nitelik kazana-

bilmesinin şartlarını, mücadelenin yönetildiği devletin yapısına, yürü-

Georges Abi-Saab, “Wars of National Liberation in the Geneva Conventions and

Protocols” Recueil des Cours, Vol.165, 1979, s.413.

Provost, s.257.